شلاق بر پیکر تولید
کارگاه‌های تولیدی ایران این روزها با چالش‌های متعدد و پیچیده‌ای روبه‌رو هستند که بقای آنها را به خطر انداخته و نیازمند برنامه‌ریزی جدی و حمایت از سوی دولتمردان است.
کارگاه‌های تولیدی ایران این روزها با چالش‌های متعدد و پیچیده‌ای روبه‌رو هستند که بقای آنها را به خطر انداخته و نیازمند برنامه‌ریزی جدی و حمایت از سوی دولتمردان است.
به گزارش رصد روز، کارگاه‌های تولیدی ایران این روزها صحنه نبردی سخت برای بقاست. طوفان چندوجهی مشکلات، بنیان تولید ملی را با چالشی تاریخی روبه‌رو کرده است. از کارخانه‌های بزرگ تا واحدهای صنعتی کوچک، همگی در محاصره بحران‌های زنجیره‌ای قرار گرفته‌اند. محدودیت‌های انرژی همچون شمشیری دولبه بر فراز صنعت کشور ایستاده است. قطعی‌های مکرر برق در تابستان‌های داغ و محدودیت‌های گاز در زمستان‌های سرد، ریتم تولید را به‌هم ریخته است. تولیدکنندگان میان دوراهی سختی گرفتار شده‌اند: یا با قطعی برق تعطیل شوند یا با ژنراتورهای پرخرج به کار ادامه دهند که آن هم با چالش تامین سوخت روبه‌رو است.
بحران نیروی کار معمای پیچیده‌ای شده که راه‌حلی ساده ندارد. خروج نیروی کار خارجی و تمایل نداشتن نسل جدید به کارهای سخت، کارگاه‌ها را با کمبود شدید نیرو روبه‌رو کرده است. این در حالی است که افزایش دستمزدها، فشار مضاعفی بر دوش تولیدکنندگان گذاشته است. بازارهای صادراتی که روزی نقطه اتکای تولید ایران بود، اینک خود به کانونی از نگرانی تبدیل شده است. تحولات سیاسی در کشورهای همسایه و تعرفه‌های سنگین گمرکی، راه صادرات را به بیراهه تبدیل کرده است. تولیدکنندگان در دام بازارهایی گرفتار آمده‌اند که تنها متقاضی کالاهای کم‌کیفیت و ارزان‌قیمت هستند. افزایش سرسام‌آور هزینه‌های تولید، آخرین حلقه از این زنجیره مشکلات است. بسیاری از واحدهای تولیدی مجبورند برای تامین نقدینگی، محصولات خود را زیر قیمت تمام‌شده به فروش برسانند. این تصمیم پرهزینه نه‌تنها بنیان مالی واحدها را تخریب می‌کند بلکه بازار را نیز دچار آشفتگی می‌کند. این زنجیره از مشکلات، تولید ملی را در آستانه آزمونی سخت قرار داده است؛ آزمونی که عبور از آن به عزمی ملی و برنامه‌ریزی‌ای استراتژیک از سوی دولتمردان نیاز دارد.
سینا گلکاری، فعال حوزه تولید در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» به تشریح چالش‌های پیش‌روی تولیدکنندگان ایرانی پرداخت. به گفته وی، مشکل کم‌آبی به‌ویژه برای واحدهای تولیدی واقع در مرکز ایران به معضلی حاد تبدیل شده است. این بحران نه‌تنها فرآیند تولید را با اختلال مواجه کرده بلکه هزینه‌های جانبی را نیز به طور قابل‌توجهی افزایش داده است.
گلکاری به محدودیت‌های انرژی طی سال‌های اخیر اشاره کرد و توضیح داد: «تولیدکنندگان در فصل تابستان با قطعی مکرر برق مواجه هستند و مجبورند چند روز در هفته را در تعطیلی اجباری سپری کنند. این موضوع نه‌تنها کاهش شدید تولید را به همراه دارد بلکه باعث افزایش قیمت تمام‌شده محصولات نیز می‌شود.» وی افزود:
«در نیمه دوم سال نیز این چالش به شکل دیگری ادامه پیدا می‌کند و تولیدکنندگان با قطعی و محدودیت مصرف گاز دست‌وپنجه نرم می‌کنند.»
به گفته این فعال حوزه تولید، بسیاری از کارخانه‌ها برای جبران قطعی برق به استفاده از ژنراتورهای اضطراری روی آورده‌اند اما این راه‌حل خود به چالشی جدید تبدیل شده است. گلکاری توضیح می‌دهد: «تولیدکنندگانی که ژنراتورهای دیزلی تهیه می‌کنند با مشکل تامین گازوئیل مواجه هستند و آنهایی که ژنراتور گازی خریداری می‌کنند، در فصل زمستان با کمبود گاز روبه‌رو می‌شوند.» وی خاطرنشان کرد: «از سال گذشته تولیدکنندگان حتی در زمستان نیز با قطعی همزمان گاز و برق مواجه بوده‌اند که شرایط را بغرنج‌تر کرده است.»
گلکاری به چالش‌های حوزه نیروی کار نیز اشاره کرد و گفت: «خروج نیروی کار اتباع افغانستانی از ایران، کمبود نیروی کار در کشور را تشدید کرده است.»
وی افزود: «در کارخانه‌ها و برای مشاغل سخت، نسل جدید تمایلی به انجام کارهای فیزیکی ندارد و اگر هم حاضر به این کار باشند، حقوق و دستمزد بالاتری طلب می‌کنند که این موضوع بر هزینه‌های تولید می‌افزاید.»
این فعال اقتصادی با ابراز نگرانی از رکود در حوزه مسکن گفت: «موتور اقتصادی هر کشوری را حوزه مسکن به حرکت درمی‌آورد و رونق این بخش می‌تواند سایر بخش‌ها را نیز تحت‌تاثیر قرار دهد.» گلکاری تاکید کرد: «متاسفانه در حال حاضر شاهد رکود شدید در این حوزه هستیم و فعالان اقتصادی از سرمایه‌گذاری در بخش مسکن گریزان هستند. آمارهای شهرداری نیز نشان می‌دهد که در سال‌های آینده با کاهش قابل‌توجهی در ساخت‌وساز مواجه خواهیم بود.»
گلکاری در ادامه به مشکلات صادراتی اشاره کرد و گفت: «بازار کردستان عراق که سهم قابل‌توجهی از صادرات ایران را به خود اختصاص داده بود، به دلیل تحولات سیاسی در این اقلیم با رکود مواجه شده و پروژه‌های عمرانی در آن منطقه کاهش یافته است.»
وی افزود: «تعرفه‌های سنگین گمرکی که کشورهای همسایه بر برخی کالاهای ایرانی اعمال کرده‌اند نیز از دیگر موانع پیش‌روی صادرات است.»
به گفته گلکاری، «صادرات ایران به کشورهای همسایه عمدتا به افغانستان و عراق و تا حدی پاکستان محدود شده که متقاضی کالاهای بی‌کیفیت و کم‌قیمت هستند.»
این فعال حوزه تولید با اشاره به افزایش هزینه‌ها گفت: «افزایش قیمت تمام‌شده محصولات باعث شده برخی کارخانه‌ها مجبور شوند کالاهای خود را زیر قیمت تمام‌شده به فروش برسانند تا بتوانند حقوق و دستمزد کارکنان و بدهی‌های خود را پرداخت کنند.» گلکاری هشدار داد: «این موضوع باعث به‌هم‌ریختگی بازار می‌شود و ممکن است کارخانه‌هایی که با کیفیت بالا تولید می‌کنند، گرفتار دامپینگ قیمت شده و در این روند با چالش‌های جدی مواجه شوند.»
گلکاری در پایان تاکید کرد: به نظر می‌رسد تولیدکنندگان ایرانی در حال حاضر با چالش‌های متعدد و درهم‌تنیده‌ای روبه‌رو هستند که حل آنها نیازمند عزمی جدی و برنامه‌ریزی جامع از سوی مسوولان است. از بحران آب و انرژی گرفته تا مشکلات نیروی کار و موانع صادراتی، همگی زنجیره‌ای از مشکلات را ایجاد کرده‌اند که عبور از آن بدون حمایت‌های هدفمند دولتی دشوار به نظر می‌رسد.
راه نجات تولید ملی از این بن‌بست تاریخی، نه در واکنش‌های مقطعی و در گذار از «مدیریت بحران» از فصل داغ تابستان با قطعی برق تا «مدیریت بحران» با فصل سرد زمستان و قطعی گاز بلکه در یک «مدیریت راهبردی» نهفته است. نجات تولید نیازمند یک نقشه راه جامع و هماهنگ است که به جای درمان مقطعی به علل ریشه‌ای بپردازد. در کوتاه‌مدت تامین پایدار انرژی و ایجاد صندوق‌های نقدینگی برای جلوگیری از فروش زیرقیمت می‌تواند به واحدهای تولیدی کمک کند. در میان‌مدت بازنگری در روابط تجاری و تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی از شروط بقاست اما راهکار بلندمدت و پایدار، سرمایه‌گذاری روی «ارتقای زنجیره ارزش» است؛ جایگزینی نیروی کار کم‌تعداد با فناوری‌های پیشرفته و حرکت از تولید کالاهای کم‌بها به سمت محصولات با ارزش‌افزوده بالاست.
برای عضویت در کانال رصد روز کلیک کنید
