آریا یونسی در یادداشت اختصاصی رصد روز؛
طی روزهای اخیر، انتشار اخباری درباره تصمیم دولت عراق برای انحلال حشد الشعبی واکنش‌های زیادی به همراه داشت. این نیرو، در سال ۲۰۱۶ با تصویب پارلمان به‌عنوان بخشی از نیروهای مسلح عراق رسمیت یافت.
به گزارش رصد روز، بحث درباره تلفیق حشد شعبی عراق در چند ماه اخیر بسیار داغ شده است و پیش بینی آینده این نیروی مردمی در آینده شامل چند حالت می شود که به آن خواهیم پرداخت. مطابق قواعد سیاسی و برای امکان سنجی تصمیمات سخت معمولا چنین تصمیماتی ابتدا از مقامات مشاور به صورتی گنگ و قابل انکار اعلام می شود. از این رو، ابراهیم صمیدعی، مشاور نخست وزیر عراق دو و نیم پیش در ۲۸ آذر گفت که «حشد شعبی گروه های مسلحی را شامل می شود که غرب و آمریکا را به شک می اندازد و خواستار انحلال حشد و نظام دولت و دولت های مرتبط هستند.» او اضافه کرد که «پس از سقوط نظام اسد در سوریه و عقب نشینی حزب الله در لبنان دیگر برای عراق ممکن نیست که در جبهه مقاومت بماند.» در این بخش دوم او به نکته مهمی اشاره می کند که هدف اصلی خارج کردن عراق از جبهه مقاومت است. اما این اظهارات در ۲۱ بهمن از جانب محمود مختار، جانشین مجلس عراق و عضو سازمان بدر، انکار شد و گفت که «امریکایی ها به طور رسمی یا غیررسمی خواستار انحلال حشد شعبی نشده اند. شاید انحلال حشد الشعبی یک آرزو و خواسته برای برخی کشورها، از جمله ایالات متحده باشد، اما این آرزو محقق نخواهد شد.» در ادامه این اظهار نظرها فالح فیاض رئیس هیئت حشد شعبی عراق با مخالفت تلویحی با انحلال حشد شعبی در ۶ اسفند گفت که «حشد یک نهاد نظامی با بعد سیاسی است و توانایی محافظت از نظام سیاسی را دارد.»
در طرف دیگر این اظهار نظرهای سیاسی دیدگاه های مردمی در عراق نسبت به حضور و نفوذ آمریکا و انحلال و ابقای حشد شعبی می تواند محل تامل باشد گرچه در سال های اخیر هیچ نظرسنجی در هیچ موردی انجام نشده است. آخرین نظرسنجی دانشگاه مریلند از مردم عراق درباره خروج نیروهای امریکایی در ۲۰۰۹ بوده است که ۷۰٪ موافق خروج نیروهای آمریکایی در طی یکسال بوده اند و ۷۸٪ معتقد بوده اند که حضور آمریکایی ها باعث ناامنی بیشتر در عراق می شود. در مورد نظر مردم عراق نسبت به حشد شعبی آخرین نظرسنجی از شیعیان عراق درصد قابل توجهی را نشان می دهد: ۹۹٪ شیعیان عراق حامی حشد شعبی هستند، یعنی اکثریت قریب به اتفاق نیمی از جمعیت عراق. نظرسنجی از بقیه جمعیت عراق در دست نیست.
موضوع دیگری که می توان مد نظر قرار داد ناکارآمدی ارتش عراق در مواجهه با داعش است که سبب ایجاد حشد شعبی شد. ارتش های دست ساخته آمریکا در خاورمیانه هیچ کدام توان و کارآمدی قابل توجهی ندارند. دو نمونه آنها که دو دهه صرف آنها شده است اردوی ملی افغانستان است که در مواجهه با طالبان شکست خورد و دیگری ارتش عراق در مواجهه با داعش است که در ماه های نخست ظهور داعش در عراق ناتوانی زیادی در دفاع از سرزمین های عراقی از خود نشان داد. تا جایی که حشد شعبی با فتوای جهاد آیت الله سیستانی تاسیس شد. از این رو، با در نظر گرفتن وضعیت فعلی سوریه که بسیار محتمل است به شمال عراق نیز سرایت کند، ارتش عراق به طور کامل بدون حشد شعبی قابل اتکا نیست. حشد مانند دیگر گروه های جبهه مقاومت بر اساس اعتقادات شکل گرفته است و روحیه مبارزاتی و جهادی رزمندگان آنها باعث می شود که کارآمدی و دلاوری زیادی از خود نشان دهند؛ چنانکه برای نمونه در سقوط شهر رمادی شاهد بودیم که همزمان با فرار نیروهای ارتش و هلی برن نیروهای در محاصره به بغداد، نیروهای حشد به شهر وارد می شدند.چنین مواردی باعث می شود تا انحلال حشد تضعیف توان دفاعی عراق دیده شود. قبلا اتفاقات و ناآرامی های سوریه دیری نپایید تا به عراق هم سرایت کرد و این بار نیز امکان سرایت آن بالاست. از این رو، علیرغم شنیده های تایید نشده درباره درخواست از آیت الله سیستانی برای موافقت با انحلال حشد یا پس گرفتن فتوا احتمال چنین کاری از جانب ایشان بسیار کم است.
با این حال، آمریکا و غرب برای تضعیف نفوذ ایران در عراق برای انحلال یا تلفیق حشد شعبی نیروهای وزارت دفاع عراق و ارتش عراق تلاش کنند. برای آینده می توان چند حالت در نظر گرفت:
نخست: انحلال و خلع سلاح کلی حشد شعبی
این حالت نامحتمل و کمرنگ دیده می شود زیرا گروه های زیر مجموعه حشد که تعداد زیادی دارند تن به چنین تصمیمی نخواهند داد و ممکن است دولت عراق نتواند حتی با زور آمریکا چنین چیزی را تحمیل کنند. به طور قطع اگر هیئت حشد شعبی چنین تصمیمی بگیرد بسیاری از گروه های ذیل آن، خصوصا گروه های مقاومتی که نسبت به غرب خوشبین نیستند، تن به چنین تصمیمی نخواهند داد. در این صورت احتمال درگیری های داخلی در عراق بالا می رود.
دوم: تلفیق نیروهای حشد شعبی یا بخشی از آنها ذیل نیروهای ارتش عراق
ممکن است بخش بزرگی از حشد، مخصوصا گروه هایی که با ایران زاویه دارند، یا اعضایی از آنها که جنبه های عقیدتی ضعیف دارند و عضویت در حشد را شغل می پندارند با انواعی از گزینش انتخاب کنند و آنها را به ارتش اضافه کنند. این حالت نوعی استحاله حشد و کم کردن توان نظامی و نفوذ سیاسی آن است.
سوم: حفظ کلیت حشد در شکل فعلی
این فشارها به جایی نرسد و کلیت حشد شعبی کمابیش به شکل فعلی باقی بماند. این حالت در صورتی است که مراجع دینی عراق و در صدر آنها آیت الله سیستانی، حامیان سیاسی حشد شعبی، مردم و خود گروه های ذیل حشد تن به انحلال یا تلفیق یا خلع سلاح ندهند.
در این حالت باید متصور بود که آمریکایی ها و غرب نیز دست روی دست نخواهند گذاشت و در یک فرآیند چند ساله سعی خواهند کرد وضعیتی مانند وضعیت سوریه ایجاد کنند. این کار نمی تواند در کوتاه مدت انجام شود زیرا آمریکایی ها توافقات امنیتی و نظامی با عراق دارند و ابتدا باید این توافقات را ملغی کنند؛ همچنین با وجود منافع اقتصادی که در عراق دارند باید برای حفظ یا جایگزینی این منابع بکوشند. اما همین چند سال که برای آنها نیاز است برای مردم عراق و حشد شعبی و نیروهای سیاسی غیرغرب گرا زمانی طلایی است که با تحکیم امنیت داخلی و استحکام مرزها با چنین نقشه ای مقابله کنند.
⬅️به قلم: آریا یونسی
برای عضویت در کانال رصد روز کلیک کنید
