همراه با تشدید تحریم‌های بین‌المللی و کاهش درآمد‌های نفتی، دولت افزایش درآمد‌های مالیاتی را به ناچار در دستور کار قرار داده است. در این بین یکی از راه‌های افزایش درآمد از این ناحیه، گسترش پایه‌های مالیاتی است، از همین رو پایه‌های مالیاتی جدیدی از جمله مالیات بر عایدی سرمایه تعریف شده است.
این نوع مالیات به تعریفی بر سود ناشی از انتقال اموال غیرمولد اعمال می‌شود. در واقع، افراد از سود ناشی از فروش سرمایه و مایملک خود باید به دولت مالیات پرداخت کنند. نقل و انتقال ملک، سکه و خودرو در لایحه عایدی بر سرمایه، مشمول این نوع مالیات خواهند شد.
هرچند لایحه مالیات بر عایدی سرمایه در مجلس و دولت بلاتکلیف مانده است، اما این روز‌ها صحبت تلاش وزارت اقتصاد برای اخذ مالیات پلکانی از خریداران خودروی صفر قوت گرفته و زمزمه‌های اجرای آن در آینده نزدیک به گوش می‌رسد.
موضوع اخذ مالیات بر عایدی سرمایه در چند سال گذشته بعد از نوسانی شدن بازار‌های مختلف از جمله بازار خودرو امروز داغ‌تر شد، هرچند هنوز روی کاغذ مانده و دولت به سمت عملیاتی کردن آن نرفته است.
حال در شرایطی که همچنان بحث دریافت مالیات از عایدی سرمایه در دولت و مجلس مسکوت مانده و هنوز منجر به اقدام عملی در این زمینه نشده است اما بحث دریافت مالیات از خودروی صفر کیلومتر به‌عنوان مُسکنی برای کاهش التهابات بازار و کاهش قیمت خودرو مورد توجه قرار گرفته است.
دولت در دو سال گذشته با توسل به ابزار‌های مختلف سعی در کاهش دلالی در بازار‌هایی همچون سکه، ارز و خودرو داشته است.
ناکارآمدی این ابزار‌ها هر چند پس از مدت زمان کوتاهی مشخص می‌شد با این حال در شرایط تحریمی دولت چاره‌ای جز به کارگیری آن‌ها نداشت.
از فروش‌های فوری و پیش‌فروش و همچنین ایجاد محدودیت‌هایی برای شرکت در این طرح‌ها تا قرعه کشی برای ایجاد موانع حضور دلالان در طرح‌های فروش، اقداماتی بود که وزارت صمت از سال جاری برای تعادل بخشی به بازار انجام داد و اجرای این طرح‌ها نشان از حضور بی پروای دلالان در بازار خودرو داشت؛ هرچند وضعیت فعلی قیمت خودرو و عرضه آن در بازار نشان داد که کار دولت برای کاهش واسطه‌گری در این بازار بسیار سخت یا شاید ناممکن باشد.
بی تدبیری‌ها برای صنعت خودرو
اما دولت در این مسیر مالیات‌ستانی، اهدافی را مدنظر گرفته است. یکی از آن همان کسب درآمد در غیاب درآمد‌های نفتی است و دیگری در تدوین لایحه مذکور مسدود کردن مسیر سفته‌بازی و سوداگری در بازار‌هایی است که این روز‌ها محل امنی برای سرمایه‌های سرگردان شده است.
حالا با این اوصاف، بازار خودرو بهترین بازاری است که دولت در نظر دارد برای تحقق اهداف بیان شده اقدام کند؛ دریافت مالیات از خودروی صفر کیلومتر! اما تبعات این اقدام چه واکنشی در بازار خودرو خواهد داشت.
امیرحسین کاکایی، کارشناس صنعت خودرو در گفتگو با اقتصاد ۲۴ درباره اخذ مالیات از خریداران خودرو صفر و واکنش این طرح در بازار خودرو گفت: دولت منبع کسب درآمد خود را اشتباه پیدا کرده است. واقعیت این است که یکسری مشکلات در صنعت خودرو و بازار وابسته به آن وجود دارد که منشاء آن جای دیگر است و به جای اینکه به دنبال حل مشکلات از منشاء اصلی باشند، آقایان و متولیان برروی آن سرپوش می‌گذارند و اجازه می‌دهند که این معضل هر روز گسترده‌تر شود و آسیب خود را به صنعت، بازار و در کل اقتصاد کشور بزند.
«قرعه کشی، پیش فروش و فروش فوری چه تغییری در وضعیت بازار و صنعت خودرو به وجود آورده است؟» این کارشناس صنعت خودرو با بیان اینکه تاکنون هیچ یک از طرح‌های ارائه شده نتوانسته مشکل این صنعت را رفع کند، گفت: حالا به دنبال اجرای طرح‌های جدید برای کاهش مشکلات هستند و اخذ مالیات از خریداران خودروی صفر مطرح شده است.
کاکایی تصریح کرد: مفهوم مالیات خیلی خوب است و هیچ کس به این موضوع شک ندارد چراکه دنیای مدرن با مالیات می‌چرخد، اما اگر مالیات در یک اقتصاد، صنعت و بازار بیمار که مشکلش از دو منشاء مشخص است، اجرایی شود فقط هزینه‌های کشور افزایش داده می‌شود.
دانشیار دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت ایران گفت: وقتی مالیات گرفته شود، اما تولید کم باشد و واردات نیز صورت نگیرد چه اتفاقی خواهد افتاد؟! جزء اینکه فشار بر مصرف کننده را بیش از حد بالا می‌برند. درحالی که بازار با محدودیت محصول روبروست و فروشنده هم مالیات پرداخت نمی‌کند و تنها قیمت را افزایش می‌دهد. پس این فشار تنها به مصرف کننده تحمیل می‌شود و این یعنی فاجعه جدید قیمتی که برای صنعت خودرو در راه است.
در انتظار تنش‌های بزرگتر در بازار خودرو
به گفته کاکایی، اخذ مالیات در شرایط فعلی اقتصاد، تنش‌زا است و عامل جدیدی برای ایجاد موج تازه افزایش قیمت‌ها در بازار خودرو خواهد شد. هرچند باید تاکید شود در وضعیت فعلی دریافت مالیات از صنایع مختلف به صلاح نیست و برای اقتصاد خطرآفرین است.
وی تصریح کرد: در طولانی مدت شک نیست که دولت باید به سمت اخذ مالیات برود، اما زمان آن باتوجه به شرایط اقتصادی و وضعیت صنایع به ویژه صنعت خودرو تعیین می‌شود.
این کارشناس صنعت خودرو تاکید کرد: این طرح درمان درد نیست. بازار و صنعت خودرو به دلیل مشخص به‌هم ریخته است؛ تحریم و به تبع آن مشکلات تحریمی در داخل کشور نقش اساسی در به وجود آمدن این تنش‌ها دارد، اما می‌توان از ترکش‌های آن کاست، آن هم به شرط اینکه این صنعت را از سیاست‌های اشتباه دور کرد.
کاکایی با اشاره به اینکه به دنبال مسائل بین المللی تحمیل شده به اقتصاد کشور، قیمت‌های پایه بالا رفته و دلار نیز همچنان مسیر صعودی قیمت را طی می‌کند، گفت: حالا به جای اینکه برای این مشکلات تدبیری اندیشه شود آمده‌اند قیمت خودروساز را ثابت نگه داشتند که این روش هم از توان خودروساز می‌کاهد و هم به ضرر مصرف کننده نهایی شده است.
دانشیار دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت ایران با طرح این سوال که چرا زمانی که خودروی پرفروش و پرتیراژی مثل پراید به رقم ۹۰ میلیونی دربازار رسیده، خودروساز آن، ضرر هزاران میلیاردی می‌کند؟! گفت: چون قیمت گذاری با توجه به مسائل مطرح شده، اشتباه است. همین رویه خودروساز را تضعیف کرده است و از طرفی به دلیل همین ضعف، تولید کاهش یافته و در نتیجه بازار مصرف بهم ریخته و پرتلاطم شده که در کل منشاء تمام این گرفتاری ها، تصمیمات به دور از ارتقا و توسعه و نواندیشی در اقتصاد است.
به جای هر طرح اشتباهی تولید خودرو را افزایش دهید
این کارشناس صنعت خودرو در ادامه با اشاره به اینکه امروز هیجان بازار خودرو بالاست و راهی به جزء کنترل و ثبات بخشی به بازار وجود ندارد، ادامه داد: مردم باید از بازار خودرو راضی شوند. برای این کار، آن هم در کوتاه مدت، تنها گزینه پیش‌رو و قابل اجرا این است که تمام توجه در مورد خودرو به تولید و جهش آن باشد.
وی تصریح کرد: هر وقت توانستند تولید خودرو را به یک میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه برسانند و تولید این محصول را اقتصادی کنند، می‌توان مطمئن شد که مشکلات خودرو حل می‌شود؛ حالا در آن زمان می‌توان درباره رقابت و کیفیت حرف زد. امروز بحث درباره هر موضوعی در صنعت خودرو و بازار آن، بی فایده است چرا که تنها گام برای بهبود این معضل، افزایش تولید است.
کاکایی در پایان تاکید کرد: امروز زمان اجرای مجدد طرح‌های بحران‌زا در صنعت و بازار خودرو نیست، چرا که این صنعت توان ایجاد تنش‌های جدید را ندارد و بسترسازی برای گرانی بیشتر خودرو در بازار، به طور قطع صنعت خودرو را متلاشی خواهد کرد.
