انکار تا نقطه بحران

به گزارش رصد روز، به دلیل سیاست‌گذاری‌های غلط و عدم پذیرش مسئولیت تصمیمات اشتباه در حوزه انرژی طی سال‌های گذشته، بحران ناترازی برق به مرحله‌ای رسیده که اکنون کشور با انتخاب میان استفاده از سوخت مازوت یا قطعی برق مواجه شده است. هر دو سر این طیف خسارت‌بار است؛ سوزاندن مازوت برای تامین برق در آینده‌ای نه چندن دور هزینه‌های سلامتی سنگینی را به کشور تحمیل کرده و قطعی برق آن هم در پاییز و زمستان علاوه بر تداوم خسارت به بخش صنعت که به پایان فصل تابستان امید بسته بود، مردم را در ناامیدی دو چندان فرو خواهد برد. به هر حال، ناترازی انرژی به نقطه بحرانی رسیده است و چاره‌ای جز کاهش مازوت‌سوزی و قطعی برق سراسری وجود ندارد. اما تا زمانی‌که معضل ناترازی انرژی ریشه‌یابی و درمان نشود، این بحران ادامه داشته و به زودی با کمبود سایر منابع انرژی همچون آب نیز مواجه خواهیم شد. مصطفی رجبی‌مشهدی، مدیرعامل توانیر، اعلام کرده است: “گازوئیل تحویلی به نیروگاه‌ها نسبت به سال گذشته ۲۰ تا ۳۰ درصد کمتر شده و تنها ۴۰ درصد از مخازن سوخت نیروگاه‌ها پر است”.

هزینه‌های سنگین مازوت بر دوش نظام سلامت و منابع طبیعی

مازوت نوعی سوخت سنگین حاصل از پالایش نفت خام است که در دسته سوخت‌های فسیلی قرار می‌گیرد. سوزاندن مازوت باعث آزاد شدن گازهای آلاینده خطرناکی همچون اکسیدهای نیتروژن (NOx)، اکسیدهای گوگرد (SOx)، و ذرات معلق خطرناک شده که به خصوص در فصول سرد و به دلیل وارونگی دما، هوای مناطق اطراف خود را به شدت آلوده و غیر قابل تنفس می‌کند. تنفس در چنین هوایی برای تمامی اقشار به ویژه افراد آسیب‌پذیر همچون سالمندان، کودکان و بیماران قلبی و ریوی خطرناک بوده و خطر ابتلا به آسم، بیماری‌های قلبی و عروقی، برونشیت و بیماری‌های مزمن ریوی را دو چندان می‌کند. علاوه بر افزایش هزینه‌های سلامت خانوار و فشار بر سیستم درمانی کشور، اکوسیستم و منابع طبیعی، آب‌های زیرزمینی و پوشش گیاهی نیز از این نوع آلودگی آسیب دیده و در طولانی مدت امنیت غذایی کشور در معرض خطری جدی قرار خواهد گرفت. فارغ از این هزینه‌ها، هزینه‌های اجتماعی مانند افزایش بی اعتمادی مردم به سیاست‌گذاران و افزایش نارضایتی عمومی در کنار آسیب جدی به وجهه دولت آسیب‌های فراوانی به همراه خواهد داشت.

کدام کشورها همچنان مازوت می‌سوزانند؟

بر اساس گزارشات آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) و سازمان بهداشت جهانی (WHO)، استفاده از مازوت برای تامین انرژی در اکثر کشورها ممنوع  یا بسیار محدود شده است. با این وجود، کشورهایی مانند ایران، عراق، پاکستان، مصر، هند، ترکیه و ونزوئلا به دلیل محدودیت‌های مالی، فرسودگی زیرساخت‌ها، و عدم دسترسی به منابع گاز طبیعی همچنان مازوت‌سوزی را جایگزینی برای گاز در فرآیند تامین انرژی می‌دانند. این حقیقت که ایران با در اختیار داشتن منابع عظیم گاز طبیعی در این لیست قرار دارد، حقیقتی دردناک است که نشان از مشکلات عمیق زیرساختی و مدیریتی دارد. قطع ارتباط با دنیا و در انزوا قرار گرفتن کشور امکان هرگونه جذب سرمایه‌گذاری خارج را سلب کرده و تحریم‌های بین‌المللی فرسودگی زیرساخت‌ها و عدم امکان بهره‌برداری کافی از منابع طبیعی موجود را به ارمغان آورده است.

انکار تا نقطه بحران

مانند بسیاری از دغدغه‌های عمومی، تا همین چند وقت پیش مسئولین راه چاره مواجهه با آمار نگران‌کننده‌ مازوت‌سوزی را در انکار اصل ماجرا می‌دیدند. در سال ۹۹ عیسی کلانتری، رئیس وقت سازمان حفاظت محیط زیست، در اظهار نظری گفته بود: “مازوت‌سوزی نقش چندانی در آلودگی هوا ندارد”. همچنین رضا اردکانیان، وزیر وقت نیرو، در پاسخ به سوالات رسانه‌ها درباره مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها بیان کرده بود که نیروگاه‌ها عمدتاً از گاز طبیعی استفاده می‌کنند و مصرف مازوت در حداقل ممکن قرار دارد. علی سلاجقه، رئیس وقت سازمان حفاظت محیط زیست در دولت سیزدهم نیز مدعی بود “مازوت‌سوزی آخرین گزینه است و تنها در شرایط اضطراری و به حداقل ممکن انجام می‌شود”.

رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود

حسین سلاحورزی،  رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران در یادداشتی درخصوص قطعی برق و مازوت‌سوزی می‌نویسد: عدم برنامه‌ریزی مناسب و بی‌عملی مسئولین در مواجهه با کمبود سوخت برای تولید برق نیروگاه‌ها، منجر به تصمیماتی شده است که نه تنها مشکلات را حل نمی‌کند، بلکه بحران‌های جدیدی را به وجود می‌آورد. قطع برق در ساعات کاری (۹ صبح تا ۱۷ عصر) ضربه‌ای مستقیم به تمامی صنایع تولیدی و خدماتی وارد می‌کند. کارخانه‌ها نمی‌توانند تولید مستمر داشته باشند، کسب‌وکارهای خدماتی با اختلال مواجه می‌شوند، و حتی بخش‌های بازرگانی و گردشگری نیز از این وضعیت متأثر می‌شوند. با دستور رئیس‌جمهور مبنی بر توقف استفاده از مازوت در نیروگاه‌های تولید برق، امیدی نو در دل دوستداران محیط زیست جوانه زد. مازوت، این سوخت سنگین و آلاینده، سال‌هاست که آسمان شهرهایمان را تیره کرده و سلامت مردم را به خطر انداخته است. تصمیم برای کنار گذاشتن آن، گامی بزرگ در جهت حفظ محیط زیست و بهبود کیفیت زندگی بود. اما تقریباً همزمان با این تصمیم، اعلام برنامه منظم قطع برق روزانه در شهرک‌های صنعتی و صنایع، نگرانی‌هایی را برانگیخت. صنایع و تولیدکنندگان، ستون فقرات اقتصاد کشور، با این قطع برق‌ها با چالش‌های جدی مواجه می‌شوند. آیا این تقارن، تصادفی است یا نشان از بی‌برنامگی و نبود جایگزین مناسب برای تأمین انرژی دارد؟ در فرهنگ ما، تعادل و میانه‌روی همواره ارزشمند بوده است. سعدی می‌گوید:

رهرو آن نیست که گه تند و گهی خسته رود

رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود

این بیت تأکیدی است بر اهمیت برنامه‌ریزی و حرکت تدریجی به سوی اهداف، بدون ایجاد شوک و اختلال در مسیر.

هما میرزایی _ جهان صنعت نیوز

برای عضویت در کانال رصد روز کلیک کنید