اگر چین نفت ما را نخرد!

به گزارش رصد روز، در سال‌های اخیر، چین به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت خام در جهان، نقش بی‌بدیلی در تعادل بازار جهانی نفت ایفا کرده است. این کشور با مصرف روزانه بیش از ۱۴ میلیون بشکه نفت، به موتور محرکه تقاضای جهانی بدل شده و بسیاری از تولیدکنندگان نفت، از جمله ایران، برای تداوم صادرات خود، به بازار چین وابسته هستند.

شواهد نشان می‌دهند که چین با سرعت و قاطعیت به سوی گذار انرژی و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر گام برمی‌دارد؛ روندی که می‌تواند در آینده نزدیک، نیاز این کشور به نفت خام را کاهش دهد و پیامدهای گسترده‌ای برای صادرکنندگان نفت، به‌ویژه ایران، به همراه داشته باشد.

حرکت چین به سمت انرژی پاک / چین در سال ۲۰۲۳ بیش از ۸۹ میلیارد دلار در پروژه‌های خورشیدی و بادی سرمایه‌گذاری کرده است

چین طی سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر انجام داده است. تنها در سال ۲۰۲۳، این کشور بیش از ۸۹ میلیارد دلار در پروژه‌های خورشیدی و بادی سرمایه‌گذاری کرده است و اکنون بزرگ‌ترین تولیدکننده برق خورشیدی و بادی جهان به شمار می‌رود.

حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد از مصرف انرژی اولیه چین تا سال ۲۰۳۰ از منابع تجدیدپذیر تامین می‌شود

توسعه سریع زیرساخت‌های خودروهای برقی، قطارهای پرسرعت و افزایش بهره‌وری انرژی در صنایع سنگین، نشانگر عزم جدی این کشور برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی است. بر اساس برنامه‌های توسعه‌ای دولت چین، تا سال ۲۰۳۰ حدود ۳۵ درصد تا ۴۰ درصد از مصرف انرژی اولیه این کشور از منابع تجدیدپذیر تامین می‌شود. در ادامه این روند ممکن است مصرف نفت خام این کشور در دهه آینده به تدریج کاهش یابد.

چین به‌عنوان عامل کلیدی در تقاضای جهانی نفت، نقش تعیین‌کننده‌ای در تعیین قیمت‌ها و جهت‌گیری بازار دارد. در بازار جهانی نفت، چین به عنوان بزرگ‌ترین خریدار شناخته می‌شود. کاهش تدریجی نیاز این کشور به نفت، به‌ویژه در سناریوهای گذار موفق انرژی، می‌تواند فشار قابل توجهی بر قیمت‌های جهانی وارد کند و منجر به مازاد عرضه نفت در بازار شود.

در چنین شرایطی، کشورهای صادرکننده نفت به ناچار باید به دنبال بازارهای جدید بگردند یا با کاهش درآمدهای نفتی کنار بیایند؛ امری که برای کشورهایی با اقتصاد تک‌محصولی یا نفت‌خیز، بسیار چالش‌برانگیز است، چراکه درصورت اتکای کشورها به درآمدهای نفتی و نبود منابع درآمدی جایگزین، کشورهای مذکور با مشکلات مانند رکود مواجه می‌شوند.

پیامدهای مستقیم بر ایران

ایران یکی از تامین‌کنندگان نفت چین بوده و در شرایط تحریم‌های بین‌المللی نیز چین به‌عنوان بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران باقی مانده است. با توجه به محدود بودن بازارهای صادراتی نفت ایران، اتکای شدید به چین، ریسک بالایی برای پایداری درآمدهای نفتی کشور ایجاد کرده است.

در صورتی که چین در سال‌های آتی به دلیل توسعه انرژی‌های پاک، نیاز کمتری به واردات نفت داشته باشد، ایران ممکن است بازار اصلی خود را از دست بدهد.

چنین سناریویی می‌تواند پیامدهای اقتصادی قابل‌توجهی برای ایران داشته باشد. با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از بودجه دولت ایران از محل صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی تامین می‌شود، کاهش صادرات به چین می‌تواند منجر به کاهش شدید درآمدهای ارزی، کسری بودجه، ناتوانی در تامین کالاهای اساسی و وارداتی، افزایش نرخ ارز و تورم شود.

همچنین ناتوانی در سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های داخلی و توسعه اقتصادی، از دیگر نتایج احتمالی این وابستگی آسیب‌پذیر است.

گذار سریع چین به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر، روندی غیرقابل انکار و مطابق با تحولات اقلیمی و تکنولوژیکی جهان است. این تحولات می‌توانند ساختار بازار جهانی نفت را به‌طور اساسی دگرگون کنند و تقاضا برای نفت را از سوی مشتریان بزرگ مانند چین کاهش دهند. ایران به‌عنوان کشوری نفت‌خیز که در شرایط تحریم، وابستگی شدیدتری به مشتریانی محدود دارد، در برابر این تحولات آسیب‌پذیرتر است.

از این رو، تنوع‌بخشی به شرکای تجاری، سرمایه‌گذاری در زنجیره ارزش نفت و گاز، توسعه صادرات غیرنفتی و پیوستن به روند جهانی گذار انرژی باید اولویت‌های اقتصاد ایران باشد. اگر چنین برنامه‌ریزی‌هایی انجام نشود، در آینده‌ای نه‌چندان دور، ایران ممکن است با از دست دادن تنها مشتری بزرگ نفتی خود، وارد بحرانی عمیق‌تر از وضعیت کنونی شود.

برای عضویت در کانال رصد روز کلیک کنید