در میان بنگاه‌های اقتصادی و کارفرماها دو نوع نگاه کاملا متفاوت به نسل زد وجود دارد. برخی به محیط‌های کاری مانند معدن اشاره می‌کنند و اظهار می‌کنند که به ندرت نسل زد حاضر به کار در این بخش هستند. به اذعان این گروه از کارفرماها، نسل زد به هیچ وجه قابل تعامل نیستند. آنها می‌گویند که ماهیت معدن یا کار صنایع قابل تغییر نیست و این نسل زد هستند که باید تغییر کنند و انعطاف بیشتری از خود نشان دهند.
از طرف دیگر برخی کارفرماها با اشاره به چالش‌هایی که نسل زد در محیط کار ایجاد کرده‌اند معتقد به تغییر و تطبیق خود با نیروی کار نسل زد هستند. آنها به صنایعی که نیازی به تغییر در رویکرد خود نمی‌بینند، پیشنهاد می‌دهند که خواسته‌های نسل زد را برآورده کنند و همچنین به آنها هشدار می‌دهند که در صورت عدم تغییر، نسل زد آن صنایع را برای اشتغال انتخاب نخواهند کرد. البته این گروه از مدیران نگاه یک طرفه به تغییر ندارند. آنها می‌گویند نسل زد نیز باید همزمان با صاحبان مشاغل گفت‌وگو کنند و به الزامات محیط کار احترام بگذارند.
دست رد نسل زد به بخش صنعت
مهراد عباد، فعال حوزه انرژی، در گفت‌وگو با دنیای‌اقتصاد درخصوص تجربه کار با نسل زد گفت: نسل زد در محیط کار یک‌سری نقاط ضعف و نقاط قوت دارند. درخصوص نقاط قوت، این افراد در بحث یادگیری و جست‌وجوگری قوی هستند و پشتکار زیادی دارند. همچنین آنها حاشیه‌های کمی در محل کار دارند؛ به‌طوری‌که در محیط کار رفتار رسمی دارند. محتاط هستند و مشکلات شخصی خود را وارد شرکت نمی‌کنند. نسل زد به دنبال برقراری ارتباط دوستانه با نسل‌های قبلی در شرکت نیستند و ارتباط با هم‌نسل‌های خود در خارج از سازمان را ترجیح می‌دهند. نسل زد در فرآیند مصاحبه اعتماد به نفس بالاتری دارند و می‌توانند خودشان را بیشتر از توانایی‌هایی که دارند معرفی کنند؛ درحالی‌که در عمل تا آن حد توانا نیستند.
عباد در مورد نقاط ضعف نسل زد در محیط‌های کاری گفت: وقت‌شناس نیستند. در مدیریت زمان ضعف دارند. میزان وفاداری این نسل بسیار کم است و این بارزترین ویژگی منفی آنها است. به محض اینکه یک نیروی نسل زد شرایط کاری مناسب‌تری پیدا کند، به‌راحتی محل کار را ترک می‌کند. در برخی موارد صرفا یک هفته در کار جدید می‌مانند. این جابه‌جایی‌های زودهنگام در بررسی رزومه نکته منفی است. این در حالی است که نسل‌های قبلی وفادارتر بودند و سال‌ها در یک مجموعه می‌ماندند.
وی افزود: نسل زد می‌خواهد به سرعت به ثروت و موفقیت برسد. کسب درآمد از طریق اینترنت رواج پیدا کرده است و افراد می‌توانند درآمدهای بالایی از این طریق کسب کنند. به همین دلیل این نسل حاضر نیست با حقوق پایه ۱۵میلیون تومانی کار کند و ترجیح می‌دهد در شبکه‌های مجازی یا از طریق خرید و فروش رمزارزها درآمد کسب کند. اینفلوئنسری هم بین آنها رواج پیدا کرده است.
به گفته عباد، مدیران صنعتی باید بتوانند تعامل خوبی با نسل زد برقرار کنند و برخی مسائل را آموزش بدهند. نسل زد چابک و فعال هستند و می‌توانند به سازمان‌ها کمک کنند. مدیران باید در کنار نسل زد قرار گیرند و خواسته‌های آنها را اجرا کنند و به نوعی شرایط شرکت خودشان را از حالت سنتی خارج کنند. یکی از خواسته‌های نسل زد ساعت کار شناور است، اگر این آزادی عمل به آنها داده شود، باعث شکوفایی و بروز خلاقیت و توانایی‌های بیشتری می‌شود و نسل زد می‌تواند تحول خوبی در اقتصاد کشور ایجاد کند. چه در بخش خصوصی و چه دولتی خلاقیت پرسنل سرکوب می‌شود و اجازه نمی‌دهند که آنها خلاقیت نشان بدهند تا هم شرکت و هم افراد پیشرفت کنند.
این فعال حوزه انرژی گفت: گروهی از کارفرماها همچنان سنتی عمل می‌کنند؛ اما برخی شرکت‌ها از فرصت نسل زد استفاده می‌کنند. نسل زد بیشتر در حوزه‌های آی‌تی و استارت‌آپی کار می‌کنند و علاقه‌ای به کار در حوزه‌های صنعتی ندارند. در سال‌های گذشته حوزه نفت و گاز یکی از بهترین گزینه‌ها برای اشتغال افراد بود، اما در حال حاضر نسل زد حوزه نفت و گاز را انتخاب نمی‌کنند. امروزه به واسطه مهاجرت نیروهای متخصص و خروج اتباع از کشور با چالش نیروی کار مواجه هستیم. اگر قرار باشد نیروی جوان فقط در یک حوزه خاص کار کند، این معضل تشدید می‌شود و به ضرر صنایع خواهد بود. عباد گفت: باید بستر برای حضور نسل زد در بخش‌‌های مختلف صنعت فراهم شود. در شرایطی که به‌دلیل تحریم‌ها نمی‌توانیم فناوری وارد کنیم، باید نیروی انسانی جوان را تشویق کنیم تا در بخش تحقیق و توسعه صنایعی که کشور به آنها نیاز دارد همچون نفت، گاز، خودرو، سیمان و فولاد فعال شوند. تمام صنایع به نسل زد که محقق و جست‌وجوگر هستند، نیاز دارند.
نسل زد با انگیزه و علاقه کار نمی‌کند
جمال رازقی، فعال صنعت غذا در رابطه با نحوه عملکرد نیروی کار نسل زد در محیط کار صنعتی به «دنیای‌اقتصاد» گفت: تقریبا از هر صد نفری که برای مصاحبه شغلی مراجعه می‌کنند در بلندمدت صرفا روی ۲ تا ۳نفر می‌توانیم حساب باز کنیم. اما همین چند نفر از نسل زد که باقی می‌مانند کسانی هستند که بسیار خوب کار می‌کنند. افرادی که حاضر به کار نیستند می‌گویند حقوق دریافتی‌شان توجیه ندارد یا اینکه قصد مهاجرت دارند. بعضا هم مواردی را مطرح می‌کنند که منطقی نیست. به‌طور کلی این نسل با انگیزه و علاقه کار نمی‌کنند.
این فعال صنعت غذا گفت: شاید ما به‌عنوان کارفرما روش کار کردن با این نسل را بلد نیستیم و باید نحوه کار کردن خودمان را در شرایطی که نسل زد قابل تغییر نیست، تغییر بدهیم. چاره‌ای جز اینکه به تدریج خودمان را با نسل زد تطبیق بدهیم، نداریم.
نیروی کار نسل زد قابل تعامل نیستند
حسین حسینقلی، فعال حوزه معدن در همین رابطه به «دنیای‌اقتصاد» گفت: نسل زد به دنبال شاد و راحت بودن هستند. این نسل به‌گونه‌ای تربیت شده‌اند که نیروی کار مناسبی برای فضای معدن نیستند. کسانی که همه چیز را از ابتدا در اختیار داشته‌اند، کارگر نمی‌شوند. از هر ۱۰نفری که از نسل زد مشغول کار در بخش معدن می‌شوند، صرفا یک تا دو نفر دوام می‌آورند. به همین دلیل ما عموما نیروی مورد نیازمان را از افراد ۳۰ تا ۳۵ ساله جذب می‌کنیم.
حسینقلی افزود: یکی از مشکلات بزرگ معادن ما معضل نیروی کار است. نسل زد قابل تعامل نیستند. کار در معدن قابل تغییر نیست و این نسل زد هستند که باید تغییر کنند. وی در ادامه گفت: عدم تغییر سیستم آموزشی بزرگ‌ترین خیانت به نسل جدید است. نیرویی که می‌تواند بعد از اتمام تحصیل در مدرسه، مستقیم مشغول کار در کارخانه و معدن شود، عمر خود را در دانشگاه تلف می‌کند و بعد از آن وارد محیط کار می‌شود و باید تازه از کارگران کار یاد بگیرد. این فعال حوزه معدن تاکید کرد: سیستم آموزشی متناسب با نیاز صنعت و معدن طراحی نشده و عمر جوانان در حال تلف شدن است. سیستم آموزشی باید تغییر کند. نباید اجازه تحصیل به دختران در رشته‌های تحصیلی مانند معدن را داد یا اینکه تعداد معدودی را پذیرفت. اینکه ۵۰معدن‌کار زن در کل کشور داریم، استثنا است. دنیا براساس استثنا عمل نمی‌کند.
بنگاه‌ها تغییر را بپذیرند
شهاب جوانمردی، فعال حوزه فناوری، در رابطه با عملکرد نسل زد در حوزه فناوری گفت: در مواجهه با نسل زد و پس از آن نسل آلفا ضروری است که زاویه دید و معیارهای سنجش خود را تغییر دهیم. تا زمانی که این نسل‌ها را با معیارهای جاری و قبلی ارزیابی کنیم، ناگزیر به قضاوت‌ها و واکنش‌هایی می‌شویم که در نهایت بروز چالش‌های جدید را به دنبال دارد. جهان با تمام ابعادش دستخوش تغییراتی بنیادین شده است. همان‌گونه که اقلیم و آب‌وهوا تغییر کرده، سازوکارهای قدرت و ارزش دگرگون شده‌اند، منابع قدرت جابه‌جا شده، انسان‌ها نیز دچار تحول و تغییر شده‌اند. یکی از مشکلات مبنایی این است که تمایلی به پذیرش این دگرگونی‌ها نداریم و نمی‌خواهیم از جایگاهی که ایستاده‌ایم، فاصله بگیریم؛ به همین دلیل هم هست که بنگاه‌ها از نسل زد شکایت دارند.
وی افزود: مشاهدات من نشان می‌دهد که افراد نسل زد و نسل آلفا، در لحظه زندگی می‌کنند. برخلاف نسل‌های پیشین که همواره برای آینده کار و انباشت می‌کردند تا بعدا استفاده کنند یا لذت ببرند. نسل زد به دنبال یکنواختی و تداوم تجربه زیست در تمام عرصه‌ها است. برای آنها مواردی مانند فاصله محل کار تا خانه و تداوم حس زندگی در تمامی فضاها اعم از خانه، محل کار و جمع دوستان اهمیت دارد. درحالی‌که نسل‌های پیشین زندگی خود را در قالب‌های جداگانه خانه و خانواده، کار و اجتماع تفکیک می‌کردند، نسل جدید میان این فضاها مرزی قائل نیست.
وی در ادامه گفت: این نگرش سبب می‌شود نسل جدید کمتر به انباشت و بیشتر به دنبال مصرف لحظه‌ای منابع از جمله زمان و انرژی باشند. به همین دلیل گاه از منظر نسل‌های گذشته، رفتار نسل زد به‌عنوان کم‌حوصلگی یا کاهش مسوولیت‌پذیری تلقی می‌شود. درحالی‌که در واقع آنان به دنبال بهره‌وری و کارآیی بیشتر هستند. به بیان دیگر، اگر نسل زد بتواند انجام کاری را به ماشین یا ابزار دیجیتال بسپرد، دلیلی نمی‌بیند که وقت خود را صرف انجام دستی آن کند.
جوانمردی اضافه کرد: نسل زد در بهره‌گیری از ابزارهای دیجیتال و هوش مصنوعی، هوشمندانه‌تر رفتار می‌کند؛ چرا که از نخستین روزهای زندگی، این نسل در محیطی رشد یافته است که فناوری بخشی طبیعی از زیست آنها بوده است. بنابراین، مدل‌های کسب‌وکار در ذهن آنان ماهیتی متفاوت از نسل‌های پیشین دارد و همین امر باعث می‌شود با فناوری‌های نوین راحت‌تر ارتباط برقرار و استفاده کنند و بعضی موارد برای آنها خسته‌کننده باشد. برای مثال نسل‌های گذشته در دوران تحصیل و یادگیری با مدرسه، دانشگاه، کتابخانه، کلاس فوق برنامه و بانک‌های اطلاعاتی و موتورهای جست‌وجو درگیر بودند؛ اما نسل جدید در فضای «تک» بزرگ شده‌اند و با پلتفرم‌هایی چون یوتیوب تجربه جست‌وجو و یادگیری داشته است. نسل زد روش‌های سنتی آموزش را دور می‌زنند و حوصله بسیاری از کلاس‌ها و تکرارها را ندارند. نسل آلفا از این هم فراتر رفته است، امروزه بسیاری از کودکان پرسش‌های خود را مستقیما از هوش مصنوعی می‌پرسند و این رفتار در تمام طبقات اجتماعی مشاهده می‌شود. فردی که از ابتدای زندگی در کنار ابزارهای هوشمند رشد کرده است، قطعا نگاهی متفاوت به زندگی، کار، تولید، درآمد، معنا و معرفت خواهد داشت. پذیرش این واقعیت، شرط نخست برای فهم دقیق‌تر این نسل‌ها است.
مزیت همکاری با مدیران نسل زد
این فعال حوزه فناوری گفت: در بسیاری از مجموعه‌های حوزه فناوری مدیرانی از نسل زد حضور دارند. حضور آنها را بسیار مغتنم می‌دانم و مزایای همکاری با نسل زد را بسیار بیشتر از چالش‌های آن تلقی می‌کنم. چون زاویه دید آنها نسبت به مسائل متفاوت است و همین امر سبب می‌شود راه‌حل‌های تازه و کارآمدی ارائه دهند. هرچند گاهی ممکن است رفتارهایی خارج از چارچوب از نسل زد مشاهده شود، اما با گفت‌وگو و تعامل سازنده می‌توان این تفاوت‌ها را مدیریت کرد. در حال حاضر، چالش جدی در این زمینه نداریم و مزیت حضور نسل زد شامل حال ما شده است.
جوانمردی درخصوص چالش‌هایی که مدیران بنگاه‌ها با نسل زد به عنوان نیروی کار دارند، گفت: هیچ چالشی با حرکت یک‌طرفه قابل حل نیست. کارفرما باید شناخت عمیق‌تری از نسل جدید، خواسته‌ها، منطق و سبک زندگی آنها به‌دست آورد. در مقابل جوانان نسل جدید نیز باید با آموزش و گفت‌وگو بیشتر با واقعیت‌های مسوولیت شغلی و پیچیدگی‌های آن آشنا شوند. تغییر، فرآیندی تدریجی است. برای مثال اگر قرار باشد نظام آموزشی تغییر کند، مدارس منحل نمی‌شود، بلکه تغییرات تدریجی آغاز می‌شود. بنابراین از یک طرف باید مفهوم تغییرات تدریجی به نسل زد و آلفا آموزش داده شود و از طرف دیگر تحمل، پذیرش و صبر در کارفرما افزایش یابد.
این فعال حوزه فناوری در مورد کم و کیف حضور نیروی کار نسل زد در بخش صنعت کشور و چالش‌هایی که در این زمینه وجود دارد، گفت: لزوما تمام نسل زد علاقه‌مند به حضور در فضای کاری مرتبط با تکنولوژی و فضای دیجیتال نیستند، اما این نسل بن‌مایه‌ای از این موارد را دارند. طیف علایق متفاوت است و این‌طور نیست که نسل جدید تمایلی به‌کار فیزیکی نداشته باشند. مساله این است که بخشی از نسل زد که کار فیزیکی می‌کنند، انتظار دارند کارفرما فهم بیشتری از نیازهای آنها داشته باشد و این موضوع را در امکاناتی که برای محیط کار فراهم می‌کند، اولویت قرار دهد.
لزوم تغییر همزمان نظام آموزشی و شیوه مدیریت صنایع
جوانمردی بیان کرد: به نظر می‌رسد اگر نظام آموزشی در دوران مدرسه با تحولات ایجادشده متناسب‌سازی و هماهنگ شود، می‌توان انتظار داشت که نسل زد در هر حوزه‌ای که وارد شود از صنعت و معدن گرفته تا انرژی و ساخت‌وساز باعث تغییر و تحول شود. چراکه این نسل شناخت مناسبی از تکنولوژی و تحول دیجیتال دارد و نگاه متفاوت خود را وارد بخش صنعت می‌کند. اما چنانچه صنایع در برابر تغییر مقاومت کنند، آن صنعت حتما دچار مشکل می‌شود. طبیعی است که نسل جدید در صنعت‌های واپس‌گرا و قدیمی ماندگار نخواهد شد. جوانمردی با تاکید بر اینکه هم نظام آموزشی و هم صنایع باید تغییر کنند، گفت: نگاه من به نسل زد نگاهی مثبت و فرصت‌محور است. هرچند انتقادات در این زمینه بی‌جا است، اما اگر تغییر را از خود آغاز کنیم، می‌توانیم این نسل را در مسیر تحول مثبت و سازنده همراه خود سازیم.
