بررسی قانونی حضور نیروهای مسلح در خودروسازی

به گزارش رصد روز ، ماجرا از مردادماه ۱۳۹۷ آغاز شد؛ دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده که اردیبهشت‌ماه همان سال از توافق برجام خارج شده بود و وعده اعمال شدیدترین تحریم‌ها را به ایران داده بود، در نخستین گام‌های خود، صنعت خودروسازی ایران را که پس از برجام به حیاط خلوت شرکت‌های اروپایی تبدیل شده بود تحریم کرد و به دنبال آن خروج شرکت‌های فرانسوی، آغاز مشکلات بزرگتری برای خودروسازان کشور به خصوص دو برند بزرگ یعنی ایران‌خودرو و سایپا بود.

گرچه در ماه‌های ابتدایی اعمال این تحریم‌ها خودروسازان توانستند با استفاده از قطعات موجود در انبارها، خودروهای سفارش داده شده را به مشتریان خود تحویل دهند، اما با تداوم تقاضا در بازار خودرو و همچنین تشدید تحریم‌ها، رفته رفته موضوع خودرو در حال تبدیل شدن به یک بحران در کشور بود.

از سوی دیگر با انتشار تصاویری از پارکینگ‌های خودروسازان بزرگ کشور که بیانگر وجود حجم بسیار زیادی خودرو در پارکینگ کارخانه‌ها بود، این پرسش در اذهان ایجاد شده بود که با وجود این حجم از خودروها چرا تحویل به مشتریان صورت نمی‌گیرد؟

پاسخ این سوال در ناقص بودن خودروها و عدم تجهیز با قطعات وارداتی بود که با اعمال تحریم‌ها واردات آنها به کشور محدود شده بود. قطعاتی مانند کامپیوتر خودرو (ECU)، کیسه‌هوا و سنسور آن، سنسورهای مختلف خودرو مانند سنسور اکسیژن، گیربکس اتوماتیک و … که تا پیش از این توسط دفاتر تدارکات خودرسازان از خارج کشور تهیه می‌شد، اکنون در تنگنای تحریم امکان خرید آن فراهم نبود و خودروهای فاقد این قطعات نیز در پارکینگ‌های خودروسازان ناقص مانده و رسوب کرده بود به طوریکه حتی در مقطعی بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار خودرو در پارکینگ‌ها معطل برخی قطعات تحریمی مانده بود.

نقطه آغاز یک مطالبه

از سوی دیگر این چالش صنعت خودروسازی کشور، همزمان با رونمایی برخی دستاوردهای دفاعی در حوزه خودرویی مانند خودروی ضد مین و کمین طوفان توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح بود که باعث ایجاد پرسش‌هایی در ذهن آحاد افراد جامعه شده بود که اگر صنایع دفاعی ما توان تولید خودرو دارند، چرا صنایع خودروسازی ما از چنین قابلیتی برخوردار نیستند؟

این پرسش رفته رفته با نمایان شدن جنبه‌های دیگری از قدرت دفاعی کشور در حوزه‌های دیگر مانند حوزه موشکی و موشک‌باران مواضع تروریست‌های تکفیری در سوریه و پس از آن موشک‌باران پایگاه آمریکایی عین‌الاسد که حاکی از سطح بالای فناوری در صنایع دفاعی کشور بود، تبدیل به یک مطالبه عمومی برای ورود نیروهای مسلح به موضوع خودروسازی شد.

** ورود نیروهای مسلح به خودروسازی؛ قانون چه می‌گوید؟

مطالبه مردمی برای ورود نیروهای مسلح به بحث خودروسازی در کشور از سوی دیگر این پرسش را در اذهان ایجاد می‌کند که آیا در شرح وظایف نیروهای مسلح اساسا ماموریتی برای ورود به حوزه خودروسازی تعریف شده است؟

پاسخ به این پرسش کلید معمای مطالبه مردم در این موضوع است؛ بر اساس وظایف تعریف شده در قانون اساسی برای نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران اعم از ستاد فرماندهی کل قوا، ارتش جمهوری اسلامی ایران،‌ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، اصلی‌ترین ماموریت نیروهای مسلح پاسدارى از استقلال و تمامیت ارضى کشور، پاسدارى از انقلاب و نظام جمهورى اسلامى ایران و دفـاع از حـاکـمـیت ملى و استقلال و وحدت و تمامیّت ارضى، در مـقـابـل بـیـگـانـگـان است.

از سوی دیگر از آنجاییکه نـیـروهـای مـسـلح دارای از توان فنی و صنعت پیشرفته برخودار هستند، به موجب قانون در زمـان صـلح با رعایت جنبه اصلی ماموریتی‌شان یعنی حفظ توان و آمادگی رزمی، می‌توانند ایـن تـوان و اسـتعداد را در امور غیر نظامی استفاده کنند.

به همین منظور در اصل ۱۴۷ قانون اساسی کشور آمده است: ‎‎‎‎‎دولت‏ باید در زمان‏ صلح‏ از افراد و تجهیزات‏ فنی‏ ارتش‏ در کارهای‏ امدادی‏، آموزشی‏، تولیدی‏، و جهاد سازندگی‏، با رعایت‏ کامل‏ موازین‏ عدل‏ اسلامی‏ استفاده‏ کند در حدی‏ که‏ به‏ آمادگی‏ رزمی‏ آسیبی‏ وارد نیاید.

در ماده ۱۰ اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز این موضوع اینگونه آمده است: مشارکت در عملیات امدادی به هنگام بروز بلایا و حوادث و انجام خدمات امدادی، آموزشی، تولیدی و جهاد سازندگی به درخواست‌دولت و با رعایت کامل موازین عدل اسلامی در زمان صلح در حدی که به تشخیص شورای عالی سپاه، آمادگی رزمی لازم را برای انجام مأموریتهای‌خود از دست ندهد.

حفظ آمادگی رزمی؛ اصلی‌ترین ماموریت نیروهای مسلح

کلیدواژه مشترک آنچه در قانون اساسی درباره ارتش جمهوری اسلامی ایران و اساسنامه سپاه پاسداران برای بهره‌مندی از توان نیروهای مسلح در حوزه‌های غیرنظامی آمده است، یکم «به درخواست دولت» و دوم تاکید بر «حفظ آمادگی رزمی» است. در حقیقت نیروهای مسلح زمانی می‌توانند توان خود را صرف امور غیرنظامی کنند که اولا این موضوع به درخواست دولت باشد و ثانیا به ماموریت اصلی آنها یعنی حفظ آمادگی رزمی و حفظ توان بازدارندگی کشور آسیبی وارد نشود.

مطالبه ورود نیروهای مسلح به صنعت خودروسازی کشور را هم باید از این قاب نگریست چراکه نیروهای مسلح طبق ماموریت‌های مصرح در قانون اساسی به طور مستقیم وظیفه و ماموریتی برای ورود به این عرصه ندارند.

** کمک نیروهای مسلح به خودروسازان

از سویی محدودیت‌های ایجاد شده ناشی از تحریم‌های ظالمانه در صنعت خودروسازی کشور که در حال رقم زدن شرایطی بحرانی بود و از سوی دیگر ذات انقلابی نیروهای مسلح که نمی‌تواند در برابر چالش‌ها و معضلات کشور بی‌تفاوت باشند؛ شرایطی را ایجاب کرد تا کمک‌هایی به خودروسازان کشور برای رفع محدودیت‌های اعمال شده انجام دهند. بررسی اقدامات انجام شده طی ماه‌های پس از اعمال تحریم علیه خودروسازان کشور حاکی از کمک قابل توجه و راهگشای نیروهای مسلح به شرکت‌های خودروساز کشور است به طوریکه امروز خودروسازان از تنگناهای حساسی مانند کامپیوتر خودرو و ایربگ عبور کرده‌اند و به دنبال کیفی‌سازی محصولات خود هستند.

از جمله این اقدامات تولید ده‌ها هزار کامپیوتر خودرو (ECU) بعنوان اصلی‌ترین تنگنای صنعت خودروسازی کشور توسط شرکت صنایع الکترونیک ایران (صاایران) وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح بود که در سال ۱۳۹۷ موجب رفع نیاز این قطعه در کشور شد و اطلاعات به دست آمده نیز حاکی از تولید و تحویل مداوم این قطعه به خودروسازان توسط وزارت دفاع است.

همچنین به گفته وزیر دفاع، علاوه بر تولید کامپیوتر خودرو، ساخت قطعات حساس دیگری نظیر توربو شارژ، سامانه ضد قفل ترمز، انواع حس گرها، کمربند ایمنی و مجموعه کیسه هوا از جمله قطعاتی است که توسط متخصصین صنعت دفاعی و شرکت های دانش بنیان و شبکه همکار، تولید و در اختیار خودرو سازان قرار می گیرد.

امضای سند همکاری های مشترک وزارت دفاع و وزارت صمت به منظور رفع مشکلات و معضلات گلوگاهی صنعت خودروی کشور و همچنین رونمایی از ۱۵ سبد محصول مهم و گلوگاهی صنعت خودروی کشور که بیش از ۶۰ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی برای کشور به همراه داشت از جمله دیگر اقدامات وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در کمک به خودرسازان کشور است.

علاوه بر وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، نیروی هوافضای سپاه نیز که از جمله سازمان‌های برخوردار از بالاترین سطح فناوری‌های دفاعی در نیروهای مسلح است، در ماه‌های اخیر تحرکات بسیار خوبی را در همکاری و هماهنگی با وزارت صنعت، معدن و تجارت برای کمک فناورانه به خودروسازان کشور آغاز کرده است.

تاکنون جزئیات بیشتری از همکاری نیروی هوافضای سپاه با خودروسازان منتشر نشده است؛ اما بر اساس آنچه که در جلسات مختلف توسط سردار امیرعلی حاجی‌زاده فرمانده این نیرو بیان شده است، کمک هوافضای سپاه به وزارت صمت و خودروسازان از جنس انتقال فناوری، معرفی شرکت‌های دانش‌بنیان و انتقال تجربیات فناورانه به خودروسازان است.

از سوی دیگر نیروی هوافضای سپاه یک مجموعه تحقیقات و نوآوری تحت عنوان «پردیس نوآوری شهید مقدم» را هم طی سال‌های اخیر برای شرکت‌های دانش‌بنیان و نخبگان دانشگاهی تاسیس کرده است که به گفته سردار حاجی‌زاده این جوانان نخبه طی سال‌های گذشته موفق به حل ۲ هزار مشکل صنعتی در شرکت‌ها و صنایع کشور شده‌اند که برخی از آنها مربوط به صنعت خودروسازی کشور است.

با این‌حال سردار حاجی‌زاده نیز در خصوص کمک نیروی هوافضای سپاه به نیروهای مسلح تاکید می‌کند: بنا نیست وارد خودروسازی شویم و تصدی‌گری کنیم؛ ما می‌خواهیم کمک کنیم.

فارس