مریم محبی، تحلیلگر بازار، بازگشایی بدون برنامه بورس را عامل تشدید بی‌‌‌اعتمادی سهامداران می‌‌‌داند و معتقد است بازار سرمایه امروز به آزمایشگاهی برای آزمون‌‌‌وخطای مدیران تبدیل شده است. در همین حال، مهدی ساسانی نیز با اشاره به نبود مدیریت موثر بر منابع حبس‌‌‌شده، از ادامه‌‌‌دار بودن اختلال در عملکرد صندوق‌ها انتقاد می‌‌‌کند. این دو دیدگاه در کنار یکدیگر، تصویری نگران‌‌‌کننده از آینده بازار ترسیم می‌‌‌کنند؛ بازاری که تا اطلاع ثانوی، بیش از سود، با ترس معامله می‌شود.
صندوق‌های اهرمی همچنان عامل فشار فروش
مهدی ساسانی، تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به شرایط نابسامان سه روز کاری اخیر بازار، تاکید کرد که بخش مهمی از این فشار فروش ناشی از عملکرد صندوق‌های اهرمی بوده است. ساسانی در این باره توضیح داد: «در هفته‌‌‌ای که گذشت، تنها سه روز کاری داشتیم که هر سه روز با افت بازار و فشار شدید فروش همراه بود. این در حالی است که چهارشنبه هفته گذشته، پیش از تعطیلات، با وجود حمایت‌‌‌هایی که از بازار صورت گرفت و ارزش معاملات به بیش از ۲۷ هزار میلیارد تومان رسید و صف‌‌‌های فروش جمع‌آوری شد، انتظار می‌‌‌رفت هفته جدید با معاملات متعادل‌‌‌تری همراه باشد. اما باقی ماندن صف فروش صندوق‌های اهرمی و حبس نقدینگی سرمایه‌‌‌گذاران در این صندوق‌ها، مجددا بازار را با فشار فروش مواجه کرد.»
او با اشاره به عملکرد این صندوق‌ها در شرایط مختلف بازار گفت: «در زمان‌های صعودی، هنگامی که قیمت واحدهای صندوق‌های اهرمی بالاتر از خالص ارزش دارایی(NAV) قرار می‌گیرد، مدیران صندوق اقدام به صدور واحدهای جدید می‌‌‌کنند و با عرضه آن در بازار، نقدینگی جدید جذب می‌‌‌کنند. سپس با این منابع، سهم از تابلو می‌‌‌خرند و به رشد صندوق ادامه می‌دهند. در مقابل، انتظار می‌‌‌رود در دوره‌های اصلاحی بازار که واحدهای صندوق به زیر NAV می‌‌‌رسند، مدیران با ابطال واحدها و جمع‌آوری صف‌‌‌های فروش به تعادل بازار کمک کنند.»
ساسانی ادامه داد: «اما با توجه به شرایط خاص ۱۲ روز اخیر که در آن بازار درگیر فضای جنگی و کاهش نقدشوندگی شدید بود، بسیاری از صندوق‌ها قادر به فروش سهام موجود در پرتفوی خود نبودند و طبیعتا امکان تامین نقدینگی و ابطال واحدها را نداشتند. این موضوع موجب شد که در هنگام فروش، دوباره فشار عرضه بر تابلوی معاملات تحمیل شود. نمونه بارز آن را در معاملات روز دوشنبه شاهد بودیم که فشار فروش صندوق‌های اهرمی، کل بازار را به سمت منفی شدن سوق داد.»
این تحلیلگر بازار سرمایه افزود: «به نظر میرسد در روز گذشته برخی از این صندوق‌ها موفق به فروش بلوکی بخشی از پرتفوی خود شده‌‌‌اند و توانسته‌‌‌اند نقدینگی لازم را برای جمع‌آوری صف‌‌‌های فروش فراهم کنند. امروز مشاهده کردیم که حجم زیادی از این صف‌‌‌ها جمع شد و بازار تا حدی به تعادل رسید. همچنین در نمادهای بزرگ بازار شاهد ثبات و حتی رشد نسبی بودیم.»
ساسانی در پایان خاطرنشان کرد: «در روزهای آینده اگر حادثه پیش‌‌‌بینی‌‌‌نشده‌‌‌ای رخ ندهد، انتظار می‌‌‌رود بازار سرمایه در هفته پیش‌رو شرایط متعادل‌‌‌تر و مثبت‌‌‌تری را تجربه کند. به‌‌‌ویژه آنکه بسیاری از سرمایه‌‌‌گذاران برای نخستین‌‌‌بار با شرایط جنگی در این مقیاس روبه‌رو شدند که در دوره فعالیت‌‌‌شان در بازار سابقه نداشته و طبیعی بود که واکنش احساسی و هیجانی داشته باشند. اما با تدابیر اندیشیده‌‌‌شده، امید آن می‌‌‌رود که شاهد بازگشت تدریجی ثبات به بازار باشیم.»
آزمون و خطای پرهزینه در دل بازار
مریم محبی، تحلیلگر بازار سرمایه، ضمن انتقاد از تصمیمات اخیر سازمان بورس تاکید کرد که بازگشایی زودهنگام بازار پس از کاهش تنش‌‌‌های سیاسی، بدون برنامه‌‌‌ریزی دقیق و بدون در نظر گرفتن شرایط واقعی، به روند نزولی بازار دامن زد و اعتماد سهامداران را خدشه‌‌‌دار کرد.
محبی با اشاره به بازگشایی بازار سرمایه پس از کاهش نسبی تنش‌‌‌ها گفت: «سازمان بورس به محض کاهش تنش‌‌‌ها، نه پایان یافتن آنها، بازار سرمایه را به شکل هیجانی بازگشایی کرد. این در حالی بود که کارشناسان هشدارهای لازم را داده بودند و بازارهای موازی همچنان با محدودیت‌هایی مواجه بودند، اما بازار سرمایه بدون در نظر گرفتن این شرایط باز شد و نتیجه آن خروج سنگین سرمایه از همان روز نخست بود.» وی در ادامه افزود: «اگر بخواهیم صادقانه بررسی کنیم، باید بپرسیم که آیا اقدامات سازمان بورس در راستای حمایت از سهامداران انجام شد یا صرفا به معنای انجام یک وظیفه اداری بود؟ به نظر میرسد تصمیمات اتخاذشده در این مقطع بیشتر از آنکه در جهت منافع سهامداران باشد، اجرای قوانینی بود که مشخص نیست نفع چه گروهی در پس آن‌‌‌هاست.»
محبی با انتقاد از زمان و نحوه اجرای ابزارهای حمایتی خاطرنشان کرد: «بازار سرمایه تنها ابزار مولد اقتصادی در کشور است که می‌تواند به نهادهای تولیدی و بازرگانی کمک کند. اما متاسفانه سازمان بورس از ابزارهای مدیریتی مانند اوراق تبعی، بیمه سهام، محدودیت زمان معاملات صندوق‌ها و اصلاح دامنه نوسان صندوق‌های اهرمی، در زمان نامناسب استفاده کرد. همین موضوع موجب شد این ابزارها کارآیی لازم را از دست بدهند و اعتماد سهامداران از بین برود.»
این تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به اظهارات اخیر برخی مسوولان بازار عنوان کرد: «ما صحبت‌‌‌هایی از آقای صیدی، معصومی و ایرانشاهی شنیدیم که مدعی حمایت از بازار بودند، اما این اظهارات در عمل، هیچ نشانه‌‌‌ای از اولویت دادن به منافع سهامداران نداشتند. بازار بدون برنامه باز شد و در واقع به یک آزمایشگاه تصمیم‌گیری برای مدیران تبدیل شد؛ تصمیم‌‌‌هایی که اشتباه بودنشان به ضرر بازار تمام شد.»
محبی درباره وضعیت فعلی بازار گفت: «روند نزولی بازار به‌‌‌قدری شدید است که حتی گزارش‌‌‌های مالی مثبت، ثبات نسبی نرخ دلار، یا نبود بازدهی در بازارهای موازی، هم نتوانسته‌‌‌اند جلوی خروج پول را بگیرند. حمایت‌‌‌های تکنیکال یکی پس از دیگری شکسته می‌‌‌شوند و به نظر میرسد تا زمان روشن شدن وضعیت مذاکرات سیاسی و تنش‌‌‌های منطقه‌‌‌ای، این روند ادامه داشته باشد.»
وی تاکید کرد: «اکنون بسیاری از سهام زیر ارزش ذاتی، زیر NAV و حتی زیر ارزش اسمی معامله می‌‌‌شوند، در حالی که نرخ تورم خردادماه ۳.۳درصد بوده است. این یعنی بازار سرمایه به‌‌‌شدت دچار بی‌‌‌اعتمادی شده و تصمیمات مدیریتی اشتباه، آن را به یک بازار سیاسی‌‌‌شده بدل کرده است.»
محبی در ادامه با اشاره به عملکرد وزیر اقتصاد گفت: «اگرچه آقای مدنی‌‌‌زاده وزیر اقتصاد از لحاظ دانشی فرد باسواد و آگاهی هستند، اما به نظر میرسد در حوزه بازار سرمایه، تجربه اجرایی کافی ندارند و متولیان بازار نیز در انتقال تجربه و یاری‌‌‌رسانی علمی به ایشان کوتاهی کرده‌‌‌اند.»
وی در پایان خاطرنشان کرد: «در حال حاضر شاخص کل روی عدد ۲میلیون و ۶۴۰هزار واحد قرار دارد که با توجه به نرخ تورم، عدد مطلوبی نیست. حمایت بعدی بازار در محدوده ۲میلیون تا ۲میلیون و ۱۰۰هزار واحد است. حتی اگر شاخص کل را معیار دقیقی ندانیم، چه از منظر تکنیکال و چه بنیادی، چشم‌‌‌انداز روشنی برای بازار دیده نمی‌شود. با این دست‌‌‌فرمان، به‌‌‌سختی می‌توان انتظار بهبود در روزهای آینده را داشت؛ مگر اینکه نتیجه مذاکرات سیاسی به شکل قطعی و مشخص اعلام شود.»
