بی‌اعتمادی کشاورزان به دولت، مهمترین چالش سرشماری کشاورزی

ماموران این سرشماری، به جمع‌آوری داده‌هایی در مورد وضع موجود بهره‌برداران حوزه کشاورزی، زمین، دام و موضوعات مرتبط با این حوزه می‌پردازند. این برنامه به صورت حضوری و تلفنی انجام می‌شود و هدف از انجام آن احصای اطلاعات دقیق از وضعیت بهره‌برداران هر استان است تا برای سال‌های آینده مورد استفاده قرار گیرد.

در ایران تاکنون پنج سرشماری از این دست در سال‌های ۱۳۵۲، ۱۳۶۷، ۱۳۷۲ و ۱۳۸۲ با استفاده از ابزار کاغذی و سال ۱۳۹۳ با استفاده از ابزار الکترونیکی اجرا و نتایج آن در سطح کوچک‌ترین واحد جغرافیایی شهر و آبادی منتشر شد.

مقایسه سرشماری‌های کشاورزی در کشور‌ها نشان می‌دهد ایران از نظر تعداد سرشماری در منطقه آسیا با پنج سرشماری، جزو کشور‌های پیشرو است.

بی‌اعتمادی کشاورزان به دولت

برگزاری سرشماری کشاورزی در کشور، با وجود پیشتازی ایران در این حوزه، همچنان با چالش‌هایی مواجه است. یکی از مهم‌ترین آنها را می‌توان بی‌اعتمادی کشاورزان به دولت نام برد.

گرچه حوزه کشاورزی معاف از مالیات است، اما کشاورزان نگران‌اند دولت اطلاعات جمع‌آوری‌شده را مبنایی برای دریافت مالیات یا تخصیص یارانه قرار دهد. بسیاری از آنها ممکن است بر اساس همین نگرانی، اطلاعات درستی به ماموران سرشماری ارائه نکنند.

با توجه به اینکه کشاورزی نقش پررنگی در ارزش افزوده اقتصاد گلستان دارد، اهمیت این طرح و استفاده از اطلاعات صحیح و راستی‌آزمایی‌شده آن برای اجرای درست الگوی کشت بسیار مهم است.

کشاورزان نسبت به این طرح توجیه نیستند

سعید سوخته‌سرایی، کشاورز روستای «دارکلاته»، در همین زمینه معتقد است کشاورزان نسبت به این طرح توجیه نیستند و متاسفانه بسیاری از آنها پاسخ‌های صحیحی به پرسش‌ها نمی‌دهند؛ چراکه تصور می‌کنند دولت جمع‌آوری این اطلاعات را مبنای اخذ مالیات قرار می‌دهد.

او دراین‌باره می‌گوید: «در صورتی که دولت از آمار‌هایی که استخراج می‌شود در حوزه تصمیم‌گیری کشاورزی استفاده کند، این سرشماری بسیار مفید خواهد بود اما اگر این آمار‌ها تنها برای پر کردن آرشیو باشد یک هزینه بی‌فایده است.»

این کشاورز گلستانی، واردات بی‌رویه محصولات کشاورزی را ناشی از عدم استفاده از اطلاعات آماری می‌داند و می‌گوید یکی از دلایلی که باعث شده کشاورزان در این موضوع خوش‌بین نباشند، وارداتی است که در حوزه کشاورزی انجام می‌شود.

او توضیح می‌دهد: «کشاورزان معتقدند اگر آمار به‌دست‌آمده اثربخش و برای دولت مهم بود، با توجه به این حجم از تولید محصولات کشاورزی در کشور شاهد واردات بی‌رویه برخی محصولات مانند برنج نبودیم.»

سوخته‌سرایی می‌گوید: «سالانه بیش از دو میلیون و ۷۰۰ هزار تن برنج در ایران تولید می‌شود اما واردکنندگان با استفاده از ارز نیمایی و بیش از نیاز جامعه، این محصول را وارد کشور می‌کنند.»

راستی‌آزمایی آمار‌ها بسیار مهم است

علی قلی‌ایمانی، دبیر خانه کشاورز، نیز معتقد است با توجه به تغییرات اقلیمی این اطلاعات بسیار ضروری است؛ چراکه مسئولان می‌توانند بر اساس داده‌های به‌دست‌آمده و با توجه به پتانسیل‌های حوزه کشاورزی و همچنین نیاز مصرف مواد غذایی، تصمیم‌گیری‌های لازم را در این حوزه انجام دهد.

او می‌گوید: «کشاورزان، با توجه به شرایط اقتصادی کشور نگران هستند که هدف دولت از جمع‌آوری این اطلاعات، اخذ مالیات یا تغییرات در تخصیص یارانه باشد؛ در نتیجه اطلاعات درستی به ماموران سرشماری ارائه نمی‌کنند. این در حالی است که داده‌های جمع‌آوری‌شده، تاثیری بر یارانه و مالیات ندارند.»

او به لزوم راستی‌آزمایی این اطلاعات اشاره می‌کند و می‌افزاید: «ماموران سرشماری، برای اعتماد‌سازی بیشتر و به‌ دست آوردن اطلاعات دقیق‌تر، باید با حضور دهیاران و بزرگان روستا به منازل روستاییان مراجعه کنند.»

ایمانی تاکید می‌کند: «نمی‌توان انکار کرد که دولت برای برنامه‌ریزی در حوزه کشاورزی نیازمند آمار درست است و باید دقت بیشتری در جمع‌آوری و راستی‌آزمایی داده‌ها صورت گیرد.»

آمار کشاورزی با واقعیت تولید مغایرت دارد

امیر یوسفی، رئیس اتاق بازرگانی گرگان، نیز دستیابی به آمار واقعی را در حوزه کشاورزی ضروری می‌داند می‌گوید: «شورای راهبری سرشماری عمومی کشاورزی، به منظور اجرای ماده ۴ قانون مرکز آمار ایران و با استناد به مصوبه ۶۲ جلسه شورای عالی آمار، در آبان ۱۴۰۳ تشکیل شد.»

او با بیان اینکه آمار صحیح، پایه برنامه‌ریزی توسعه محسوب می‌شود اضافه می‌کند: «در گزارش دستگاه‌های تخصصی و سایر دستگاه‌ها، برخی اعداد مهم، مغایرت‌های اساسی با یکدیگر دارند.»

به گفته او، این تناقض‌ها حتی شامل مواردی چون تعداد روستا‌های دارای سکنه، آمار سطح زیر کشت، سطح زیرکشت دوم، سطح زیر کشت در اراضی آبی، سطح زیر کشت در اراضی دیم، وضعیت منابع آبی، میزان تولید، تعداد بهره‌برداران، وضعیت مکانیزاسیون و اسب بخار، آمار دام و تعداد تشکل‌های بخش کشاورزی نیز می‌شود.

این فعال کشاورزی ادامه می‌دهد: «برای مثال، متاسفانه در برخی گزارش‌ها آمار میزان تولیدات در بخش کشاورزی استان گلستان، بالاتر از حجم واقعی ارائه می‌شود.»

یوسفی می‌گوید: «دوستان ارائه‌کننده به این نکنه توجه ندارند که چنین حجمی از تولید، اگر به بازار عرضه شود و به فروش برسد درآمد زیادی نصیب بهره‌برداران می‌کند، در حالی که ما با روستا‌ها در ارتباط هستیم و اثری از این حجم تولید و افزایش درآمد مشاهده نمی‌کنیم.»

رئیس اتاق بازرگانی گرگان توضیح می‌دهد: «در بخش صادرات نیز همواره با مشکل روبرو هستیم، روزی صادرات سیب‌زمینی، پیاز، سیب درختی، مرکبات، مرغ و غیره آزاد است، روزی دیگر متوقف می‌شود که همه این مسائل بخاطر نداشتن آمار صحیح است.»

سرشماری کشاورزی با هدف حفظ امنیت غذایی

علی ساوری، معاون برنامه‌ریزی جهاد کشاورزی استان گلستان، نیز در این زمینه می‌گوید: «سرشماری عمومی بخش کشاورزی، هر ۱۰ سال یک بار انجام می‌شود و جهاد کشاورزی عضو اصلی آن است.»

او می‌افزاید: «وزارت جهاد کشاورزی، متولی اصلی امنیت غذایی کشور به حساب می‌آید و برای تامین غذای مورد نیاز مردم، باید اطلاعات و آمار درستی از وضعیت کشاورزی در اختیار داشته باشد.»

ساوری در مورد راستی‌آزمایی داده‌های به‌دست‌آمده در این طرح می‌گوید: «تدوین‌کنندگان گزارش سرشماری، وضعیت اراضی و بهره‌برداران را به طور کلی در سامانه‌های پهنه‌بندی کشاورزی در اختیار دارند و از این طریق، اطلاعات موجود را راستی‌آزمایی می‌کنند.»

معاون برنامه‌ریزی جهاد کشاورزی گلستان می‌افزاید: «مدیران جهاد کشاورزی، در هر یک از ۱۴ شهرستان استان، به عنوان معاون پشتیبان فنی عمومی انتخاب شده‌اند و امکانات و نیرو را در اختیار این طرح قرار می‌دهند.»

او می‌گوید: «برنامه هفتم توسعه کشور، وظیفه‌ وزارتخانه جهاد کشاورزی را تامین امنیت غذایی تعریف کرده است. بنابراین طرح سرشماری کشاورزی باید با دقت و به‌موقع انجام شود تا این نهاد بتواند مسیر خوبی برای آینده کشاورزی کشور و هر استان ترسیم کند.»

دولت با توجه به تغییرات اقلیمی و شرایط اقتصادی کشور باید منبع درستی را برای برنامه‌ریزی در حوزه کشاورزی و حفظ امنیت غذایی در اختیار داشته باشد.کسب داده‌های صحیح در این حوزه می‌تواند به برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای کاشت محصولات، واردات و صادرات منجر شود؛ مشروط که دولت بتواند اعتماد کشاورزان را جلب کند و راستی‌‌آزمایی دقیقی را نیز در مورد داده‌های جمع‌آوری شده انجام دهد.