در گزارش بانک مرکزی، برای سال‌های ۱۴۰۰، ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲رشد نقدینگی در هر ماه نسبت به اسفند سال قبل ارائه شده است. نتایج نشان می‌دهد که عملکرد بانک مرکزی در سال جاری بهتر از دو سال دیگر بوده است. این نهاد، اجرای چهار سیاست را دلیل تحقق این عملکرد دانسته است.

طبق بررسی‌های صورت گرفته، روند نزولی رشد نقطه به نقطه نقدینگی که از اردیبهشت ۱۴۰۲ شروع شده بود، در شهریور ماه متوقف شده است. در کنار این مشاهده، رشد ماهانه نقدینگی هم برای دومین ماه متوالی در مسیر صعود قرار گرفته است. حال می‌توان به طرح این سوال پرداخت که آیا اجرای این سیاست‌ها در پایین‌نگه‌داشتن رشد نقدینگی ماندگار خواهد بود یا نشانه‌های توقف آن ظاهر شده است؟

سیاست‌های بانک مرکزی در کنترل رشد نقدینگی؛ «سیاست تثبیت»

«سیاست‌های تثبیت» بسته بانک مرکزی برای بازگرداندن ثبات به اقتصاد کشور است که بر سه محور اصلی «کنترل رشد نقدینگی»، «پیش‌بینی‌پذیرکردن اقتصاد و بازار ارز» و «بازنگری در مقررات» بنا شده است. در این گزارش، به بررسی عملکرد بانک مرکزی در محور اول یعنی «کنترل رشد نقدینگی» پرداخته شده است.

این نهاد در دولت سیزدهم برای کنترل رشد نقدینگی اجرای چهار سیاست را در دستور کار قرار داد:

۱. کنترل خلق پول بانکی از طریق تنظیم و اعمال جدی کنترل رشد ترازنامه بانک‌ها،

۲. تشکیل کمیته نقدینگی و برگزاری هفتگی و مستمر جلسات آن،

۳. هدایت نرخ سود در بازار بین بانکی حول نرخ سیاستی و در محدوده دالان نرخ سود بازار،

۴. افزایش نسبت سپرده قانونی در سطح شبکه بانکی به میزان نیم واحد درصد،

گزارش‌های بانک مرکزی حاکی از آن است که اجرای این سیاست‌ها خود را در کاهش نرخ رشد نقدینگی هر ماه نسبت به اسفند سال قبل نشان داده است.

طبق داده‌های این نهاد، رشد نقدینگی در شهریور امسال نسبت به اسفند سال گذشته ۱۲ درصد بوده است. این در حالی است که رشد این متغیر در شهریور ۱۴۰۱ نسبت به اسفند ۱۴۰۰ برابر با ۱۵.۸ درصد ثبت شده است. این کاهش سطح رشد در پنج ماه گذشته نیز قابل مشاهده است.

توقف روند نزولی رشد نقطه به نقطه در شهریور ۱۴۰۲

برای ارزیابی دقیق‌تر این مسئله لازم است تا رشد نقطه‌ای و ماهانه نقدینگی نیز بررسی شود. این اتفاق تبیین دقیق تری از شرایط فعلی این شاخص مهم در کشور به همراه دارد.

در همین خصوص رشد نقطه به نقطه نشان می‌دهد که مقدار یک متغیر در هر ماه چقدر نسبت به همان ماه در سال قبل تغییر کرده است.

این شاخص در فروردین امسال سطحی برابر با ۳۳.۱ درصد داشته است. سپس از اردیبهشت ماه به بعد یک روند نزولی در پیش گرفته به طوری که رشد نقطه‌ای نقدینگی در مرداد به ۲۶.۸ درصد رسیده است..

طبق محاسبات صورت گرفته بر اساس داده‌های بانک مرکزی، نقدینگی در شهریور امسال به ۷ هزار و ۹۸ هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به شهریور سال گذشته ۲۶.۹ درصد رشد داشته است. مقایسه مقداری نیز نشان می هد در یک سال منتهی به شهریور امسال هزار و ۵۰۰ هزار میلیارد تومان به نقدینگی افزوده شده است  بنابراین به نظر می رسد کاهش شدید رشد نقطه‌ای نقدینگی متوقف شده است.

ادامه روند صعودی رشد ماهانه نقدینگی

رشد ماهانه نشان‌دهنده درصد تغییرات یک متغیر در هر ماه نسبت به ماه قبل است. داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد که از خرداد ۱۴۰۲ رشد ماهانه نقدینگی روند صعودی به خود گرفته و به ۱.۸ درصد رسیده است. پس از تجربه یک کاهش در تیر ماه، این شاخص تا پایان تابستان امسال به افزایش خود ادامه داده است. برآوردها نشان می‌دهد که رشد ماهانه نقدینگی در مرداد و شهریور امسال به ترتیب برابر با ۲.۳ و ۳.۶ درصد بوده است.

به عبارت دیگر، نقدینگی از ۶ هزار و ۸۵۱ هزار میلیارد تومان در مرداد به ۷ هزار و ۹۸ هزار میلیارد تومان در شهریور رسیده و ۲۴۷ همت بیشتر شده است. بررسی‌ها نشان می دهد این بیشترین رشد ماهانه ثبت شده در شش ماه اخیر بوده است.

البته از سال ۱۴۰۰ شاهد تکرار یک رفتار فصلی در رشد ماهانه نقدینگی هستیم؛ به طوری که در فروردین هر سال رشد ماهانه نقدینگی کاهش و در شهریور افزایش می‌یابد.

با کنار هم گذاشتن همه این شواهد می‌توان گفت که در سال ۱۴۰۲ رشد نقدینگی در هر ماه نسبت به اسفند سال قبل در سطح پایین‌تری نسبت به سال های قبل خود در حال حرکت است؛ اما در مقابل کاهش شدید رشد نقطه به نقطه این شاخص در شهریور ماه امسال متوقف شده و رشد ماهانه آن نیز برای دومین ماه متوالی افزایشی بوده ورکورد شش ماه اخیر را ثبت کرده است. حال می‌توان منتظر ماند که آیا نتایج سیاست تثبیت در ماه‌های مانده تا پایان سال ۱۴۰۲ ادامه خواهد یافت یا خیر؟