الف. تدوین «نقشه صنعتی اضطراری» مبتنی بر اولویت‌‌‌های بقا و امنیت
۱. طبقه‌‌‌بندی صنایع به سه سطح: حیاتی (غذا، دارو، انرژی)، راهبردی (ماشین‌‌‌آلات، فلزات پایه)، مکمل (لوازم خانگی، نساجی)
۲. تخصیص منابع، انرژی، و تسهیلات بانکی بر پایه این اولویت‌‌‌بندی
۳. مدیریت هم‌‌‌افزایی صنایع؛ به‌‌‌ویژه فعال‌‌‌سازی ظرفیت‌‌‌های خالی در صنایع حیاتی
۴. تدوین دستورالعمل‌‌‌های سریع برای تغییر کاربری خطوط تولید در شرایط اضطراری
۵. تضمین پایداری ارتباطات اینترنتی و مخابراتی برای صنایع حیاتی در شرایط بحران
۶. انعقاد قراردادهای تضمینی با تولیدکنندگان برای حفظ عرضه پایدار
۷. عقد قراردادهای بین‌المللی تهاتری برای تامین اقلام ضروری صنایع از کشورهای همسو
ب. ایجاد «خط تولید اضطراری» در صنایع منتخب
۱. فعال‌‌‌سازی ظرفیت‌‌‌های نیمه‌‌‌فعال یا راکد برای تولید اقلام حیاتی و راهبردی (مثلا تجهیزات پزشکی، قطعات صنعتی، بسته‌‌‌بندی)
۲. به‌‌‌کارگیری صنایع دفاعی برای تولید موازی برخی اجزا در شرایط فوق‌‌‌العاده
۳. طراحی قراردادهای تولید اشتراکی میان واحدهای صنعتی در استان‌‌‌های مختلف
۴. طراحی سناریوهای جایگزین برای تداوم تولید در صورت آسیب به مراکز اصلی
۵. انتقال بخشی از ظرفیت تولید صنایع حیاتی به استان‌‌‌های دور یا مناطق کمتر درگیر
۶. طراحی واحدهای تولیدی قابل‌‌‌انتقال (modular) برای جبران اختلال در تولید یا توزیع در مناطق بحرانی
۷. اتصال صنایع کوچک و متوسط به زنجیره تولید صنایع بزرگ برای تامین قطعات و خدمات در شرایط اختلال
۸. استفاده از فناوری‌‌‌های تولید افزایشی (مانند پرینت سه‌‌‌بعدی) برای تولید قطعات خاص
ج. تدوین «پروتکل‌‌‌های صنعتی پدافند غیرعامل»
۱. مقاوم‌‌‌سازی زیرساخت‌‌‌های صنعتی در برابر حملات سایبری، قطع برق، یا حملات فیزیکی
۲. ایجاد نسخه‌‌‌های پشتیبان از داده‌‌‌های تولید و زنجیره تامین
۳. ایجاد شبکه‌‌‌های امن صنعتی (Industrial VPN) برای تبادل داده میان واحدهای تولیدی و نهادهای حاکمیتی
۴. آموزش مدیران صنعتی برای مدیریت بحران و تداوم تولید در شرایط اضطراری
د. افزایش تاب‌‌‌آوری صنعتی
۱. تعریف شاخص‌‌‌های تاب‌‌‌آوری برای هر صنعت (مانند تنوع تامین‌‌‌کنندگان، وابستگی ارزی، انعطاف‌‌‌پذیری تولید)
۲. رتبه‌‌‌بندی صنایع براساس سطح تاب‌‌‌آوری و طراحی سیاست‌‌‌های حمایتی متناسب
۳. الزام صنایع بزرگ به تدوین برنامه‌‌‌های تداوم کسب‌وکار (BCP) در شرایط جنگی
۴. شناسایی قطعات و تجهیزات صنعتی که در شرایط جنگی قابل‌تامین نیستند
۵. شناسایی اقلام وارداتی پرریسک، کاربرد دوگانه و طراحی برنامه‌‌‌های تولید داخلی آن‌‌ها
۶. تاسیس ذخایر استراتژیک از اقلام صنعتی کلیدی مانند آلیاژهای خاص، قطعات برق صنعتی، ماشین‌‌‌آلات نیمه‌‌‌ساخته
۷. اتصال صنایع غذایی، بسته‌‌‌بندی، لجستیک و کشاورزی در قالب زنجیره‌‌‌های یکپارچه
۸. حمایت از تولید نهاده‌‌‌های دامی، کود و ماشین‌‌‌آلات کشاورزی داخلی
۹. ذخیره‌‌‌سازی مواد اولیه غذایی و صنعتی به‌‌‌صورت ترکیبی برای کاهش شوک‌‌‌های هم‌‌‌زمان
۱۰. اولویت‌‌‌بندی تامین برق، گاز و سوخت برای صنایع حیاتی در شرایط کمبود
۱۱. توسعه نیروگاه‌‌‌های کوچک‌مقیاس در شهرک‌‌‌های صنعتی
ه. تحرک‌‌‌سازی صنعت معدن با حمایت هدفمند
۱. اعطای مشوق‌‌‌های مالیاتی و زیرساختی برای ایجاد خوشه‌‌‌های صنعتی پشتیبان
۲. تقویت صنایع حیاتی و راهبردی از طریق معافیت‌‌‌های مالیاتی و تسهیلات بانکی
۳. اعطای تسهیلات ویژه به شرکت‌هایی که در زنجیره تامین کالاهای حیاتی فعالیت می‌کنند
۴. کمک به تسریع در بهره‌‌‌برداری از معادن فلزات پایه و معدنی پرکاربرد (مثل آهن، مس، روی) جهت تامین نیاز صنایع داخلی در شرایط اختلال واردات
۵. وضع عوارض صادراتی پلکانی برای مواد خام معدنی دارای اولویت تولید داخل
۶. افزایش مشوق‌‌‌های سرمایه‌گذاری در فرآوری و زنجیره پایین‌‌‌دستی صنایع حیاتی
۷. طراحی یک صندوق ویژه حمایتی برای صنایع خسارت‌‌‌دیده از جنگ
۸. اعطای تسهیلات بازسازی، سرمایه در گردش اضطراری، و ضمانت‌‌‌نامه دولتی برای صنایع حیاتی آسیب‌دیده
و. ایجاد «شبکه لجستیک تاب‌‌‌آور»
۱. خوشه‌‌‌بندی صنایع پراکنده و آسیب‌‌‌پذیر در قالب «کریدورهای صنعتی امن»
۲. استفاده از حمل‌‌‌ونقل ریلی و دریایی امن در برابر تهدیدهای فیزیکی
۳. طراحی مسیرهای جایگزین حمل‌‌‌ونقل برای تامین مواد اولیه و توزیع کالا
۴. انعقاد قراردادهای لجستیکی اضطراری با شرکت‌های داخلی و منطقه‌‌‌ای
۵. تسهیل انتقال محصولات نیم‌‌‌ساخته میان استان‌‌‌ها در قالب کریدورهای لجستیکی محافظت‌‌‌شده
ز. ایجاد «سامانه ملی مدیریت دارایی‌‌‌های صنعتی در بحران»
۱. طراحی سامانه‌‌‌ای برای رتبه‌‌‌بندی صنایع و پروژه‌‌‌ها بر اساس شاخص‌‌‌هایی مانند وابستگی ارزی، اشتغال‌زایی، وابستگی به واردات، آسیب‌‌‌پذیری لجستیکی و نقش در زنجیره تامین
۲. رصد لحظه‌‌‌ای وضعیت تولید، موجودی مواد اولیه و کالاهای واسطه‌‌‌ای در انبارهای صنعتی
۳. ثبت و رصد دارایی‌‌‌های فیزیکی و فناورانه صنایع (ماشین‌‌‌آلات، قالب‌‌‌ها، تجهیزات خاص)
۴. به‌‌‌روزرسانی پویا براساس شرایط میدانی و داده‌‌‌های لحظه‌‌‌ای
۵. تعریف شاخص‌‌‌های حساسیت برای هر صنعت (مثلا کاهش ۳۰درصد مواد اولیه در یک ماه)
۶. تعریف آستانه‌‌‌های هشدار برای کاهش غیرعادی موجودی یا اختلالات زنجیره تامین
۷. فعال‌‌‌سازی مداخلات سیاستی (تخصیص ارز، تسهیل واردات، ذخایر اضطراری) براساس هشدارها
۸. اتصال این سامانه به سامانه جامع تجارت و سامانه انبارها
۹. استفاده از این سامانه برای:
• شناسایی گلوگاه‌‌‌های تامین مواد اولیه، قطعات و فناوری، احتکار صنعتی و اختلالات زنجیره تامین
• تخصیص مجدد دارایی‌‌‌ها در شرایط اضطراری به واحدهای نیازمند
• تهاتر داخلی میان صنایع (مثلا تبادل مواد اولیه، قطعات، خدمات فنی)
• کاهش وابستگی به واردات و تسهیل جریان تولید
ح. ایجاد «مرکز ملی نوآوری صنعتی در بحران»
۱. تجمیع ظرفیت‌‌‌های فناورانه دانشگاه‌‌‌ها، شرکت‌های دانش‌‌‌بنیان و صنایع دفاعی برای حل مسائل فوری صنایع
۲. ایجاد «اتاق فکر بحران صنعتی» برای تحلیل روزانه وضعیت تولید و زنجیره تامین و ارائه پیشنهادهای سریع و عملیاتی به ستادهای تصمیم‌گیری اقتصادی
۳. طراحی مدل‌‌‌های شبیه‌‌‌سازی برای پیش‌بینی پیامدهای سناریوهای مختلف جنگی (قطع واردات، حمله به زیرساخت‌‌‌ها و اختلالات احتمالی) و تدوین سیاست‌‌‌های پیش‌‌‌دستانه در حوزه تولید، تجارت و ذخایر
۴. تعریف چالش‌‌‌های صنعتی و اعطای جایزه به راه‌‌‌حل‌‌‌های عملیاتی
۵. حمایت مالی از پروژه‌‌‌های فناورانه‌‌‌ای که به کاهش وابستگی یا افزایش بهره‌‌‌وری در شرایط جنگی کمک می‌کنند (اولویت با پروژه‌‌‌های در حوزه انرژی‌‌‌های جایگزین، لجستیک هوشمند، و فناوری‌‌‌های مقاوم‌‌‌سازی)
۶. حمایت از بومی‌‌‌سازی فناوری‌‌‌های کلیدی با همکاری دانشگاه‌‌‌ها و شرکت‌های دانش‌‌‌بنیان
۷. ایجاد کنسرسیوم‌‌‌های صنعتی-دانشگاهی برای تولید مشترک این اقلام
۸. مستندسازی تجربیات صنایع در مواجهه با بحران‌های گذشته
۹. ایجاد بانک دانش قابل جست‌‌‌وجو برای مدیران صنعتی و سیاستگذاران
امیررضا سوری، عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش‌‌‌های بازرگانی
