خوانش آمریکا از جدال عموزاده‌های سعودی بر سر تاج و تخت
با تشدید مشکلات جسمانی ملک سلمان و احتمال مرگ او، سرنوشت تاج و تخت پادشاهی عربستان و موضع آمریکا در میانه جدال شاهزاده‌های سعودی موضوعی قابل تامل است.
با تشدید مشکلات جسمانی ملک سلمان و احتمال مرگ او، سرنوشت تاج و تخت پادشاهی عربستان و موضع آمریکا در میانه جدال شاهزاده‌های سعودی موضوعی قابل تامل است.
به گزارش رصد روز ، روز دوشنبه خبر انتقال پادشاه ۸۴ ساله عربستان به بیمارستان ملک فیصل به سرعت در صدر رسانه‌های خبری جهان قرار گرفت. پس از آن بود که اخبار ضد و نقیض از وضع سلامتی و احتمال مرگ ملک سلمان به سرعت در میان کاربران شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد.
هر چند هنوز خبر موثقی از سلامتی ملک سلمان از منابع غیر سعودی اعلام نشده، گمانه زنی‌ها به سرعت به سمت مرگ او و جانشین احتمالی او جهت یافت. آنچه محتمل به نظر می‌آید این است که ملک سلمان خیلی زود مجبور است با تخت پادشاهی وداع کند.
در این میانه شانس ولیعهد فعلی سعودی‌ها برای تکیه زدن بر تخت پادشاهی بیش از سایرین است. بن سلمان از زمان رسیدن به ولیعهدی عربستان در سال ۲۰۱۷ که همزمان با برکناری محمد بن نایف، عموزاده و ولیعهد وقت عربستان رخ داد، تمامی اهمتام خود را در این مسیر به کار گرفته و برای تحقق این رویا با هیچکس سر شوخی ندارد. تا جایی که هر گونه تقلا برای تکیه زدن بر تخت پادشاهی حکم ماموریت انتحاری را خواهد داشت.
تلاش‌های های ولیعهد جوان سعودی برای رسیدن به تاج و تخت پادشاهی بر هیچکس پوشیده نیست، او در این مسیر از هیچ تلاشی مضایقه نکرده و به همین دلیل گروه زیادی از مخالفان و عموزاده‌های خود را راهی زندان و حصر خانگی کرد. تلاش بن سلمان برای رسیدن به پادشاهی به پیش از رسیدن به ولیعهدی برمی گردد، اهتمامی که تنها منوط به داخل عربستان نبود، بلکه در آن زمان بار‌ها و به شیوه‌های مختلف آمریکا را برای تصدی ولایت عهدی و برکناری بن نایف آماده کرده بود. اما در پس پرده سناریوی برکناری بن نایف چه کسانی بن سلمان را همراهی کردند؟
در سال ۲۰۱۷ بن سلمان میزبان گروهی از نویسندگان طراز اول روزنامه‌های بزرگ آمریکا در سفارت این کشور در واشنگتن بود. از چهره‌های سرشناس رسانه‌ای حاضر در ضیافت محمد بن سلمان، توماس فریدمن از روزنامه نیویورک تایمز و دیوید ایگناتیوس از روزنامه واشنگتن پست را می‌توان نام برد.
این دو نویسنده سرشناس آمریکایی بعد‌ها مدتی نیز میهمان شاهزاده جوان سعودی در کاخ هایش در عربستان بودند. نتایج مثبت این دیدار‌ها خیلی زود با به رشته تحریر درآمدن مقالاتی در مدح و تحسین بن سلمان خود را نشان داد. مقالاتی که از بن سلمان چهره‌ای را ترسیم می‌کرد که دغدغه اصلاح کشورش را در سر دارد. این یعنی بن سلمان به خوبی در راستای اهداف خود گام برمی داشت.
ایگناتیوس در آوریل همان سال در یادداشتی در روزنامه واشنگتن پست سعی کرد بن سلمان را ناجی عربستان جلوه داده و به طرح سوالی پرداخت که بسیار قابل تامل می‌نمود: آیا یک شاهزاده جوان می‌تواند کشورش را از نو بسازد؟ آیا او می‌تواند به رویا‌هایی خود برای احیای عربستان تحقق بخشد؟
در کمتر از دو ماه رویای بن سلمان محقق شد، البته این رویا احیای عربستان نبود بلکه برکناری رقیبی قدر و رسیدن به ولیعهدی عربستان بود.
اما دیر زمانی نپایید که فجایع انسانی بی پایان در یمن، همراه با سرکوب گری‌ها و مشت آهنین بن سلمان که مهمترین آن در جنایت وحشیانه قتل منتقد سرسخت او جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول نمود پیدا کرد، به تغییر موضع نخبگان و نویسندگان رسانه‌ای آمریکا منجر شد.
اخیرا ایگناتیوس، که در سال ۲۰۱۷ مقاله‌ای با هدف بسترسازی ولیعهدی بن سلمان به رشته تحریر درآورد، در مقاله دیگری در روزنامه واشنگتن مسیر اوج گیری بن نایف و سقوط تراژدیک او به دست عموزاده خود را مورد تحلیل قرار داد و احتمال محاکمه ولیعهد سابق عربستان را مطرح کرد. مسئله‌ای که بار دیگر نقش واشنگتن در رسیدن بن سلمان به یک قدمی تاج و تخت را برجسته می‌کرد.
ریاست بن نایف بر برنامه‌های موسوم به مبارزه با تروریسم در عربستان، پس از حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۱ و همکاری‌های گسترده با سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا او را به چهره‌ای شناخته شده در مراکز قدرت در این کشور بدل کرد. این در حالی است که بن سلمان پس از رسیدن پدرش به پادشاهی در سال ۲۰۱۵ و تصدی مقام وزارت دفاع عربستان برای اولین بار نزد آمریکایی‌ها شناخته شد.
جدال پنهان عموزاده‌های سعودی برای ربودن گوی سبقت نفوذ در واشنگتن از اواسط سال ۲۰۱۵ شروع شده بود. این رقابت زمانی علنی شد که بن نایف به عنوان سرپرست وزارت کشور عربستان در ماه می سال ۲۰۱۷ با یک شرکت لابی نزدیک به دولت ترامپ قرارداد همکاری به امضا رساند. این همان اعتراف آشکار به رقابت میان عموزاده‌های سعودی برای نفوذ در مراکز پرقدرت در آمریکا بود. بن سلمان هم در این میانه بیکار ننشست و برای تامین منافع خود با یک شرکت لابی و چند نهاد دیگر در آمریکا وارد همکاری شد.
اما به فاصله اندکی در ۲۱ ژوئن ۲۰۱۷ ورق به نفع بن سلمان برگشت. بن نایف، ولیعهد وقت سعودی و وزیر کشور عربستان از همه مقام‌های خود برکنار و مجبور شد ولایت عهدی این کشور را تقدیم عموزاده جاه طلب خود کند.
روزنامه نیویورک تایمز پس از حمایت‌های رسانه‌ای سال ۲۰۱۷ و زمینه چینی ولیعهدی بن سلمان، اخیرا در گزارشی از تلاش برخی از شاهزاده‌های در بند سعودی برای فشار آوردن بر دولت ترامپ، به منظور پایان دادن به سرکوبگری‌های ولیعهد سعودی خبر داد. این یعنی آمریکا بار دیگر به کارزار مبارزه عموزاده‌های سعودی برگشته است.
بن فریمن، محقق موسسه سیاست‌های بین الملل تاکید دارد که نقش آمریکا در نزاع میان شاهزاده‌های سعودی بر سر خلافت قابل اغماض و انکار نیست. چشم امید بن سلمان به حمایت‌های رئیس جمهور آمریکا دوخته شده و تا به امروز نیز تلاش هایش خوب نتیجه داده است.
اما یکی از مقامات سابق سازمان سیا نظری متفاوت با فریمن دارد. بروس رایدل بر این باور است که برغم سیگنال‌های که ترامپ در حمایت از بن سلمان فرستاده، ترجیح واشنگتن این است که نزاع بر سر خلافت عربستان را از دور نظاره و هدایت کند.
رایدل همچنین معتقد است دستگیری یک شاهزاده عالی رتبه همانند بن نایف از سوی ولیعهد جوان سعودی‌ها می‌تواند از خطری قریب الوقوع برای بن نایف حکایت داشته باشد. اینکه بن سلمان، عموزاده ارشد خود را تهدیدی بر سر راه پادشاهی خود می‌داند، به معنای خطر جانی قریب الوقوع برای بن نایف است.
فریمن نیز سه سال گذشته از ولیعهدی بن سلمان را سراسر کنترل ثروت رقبا، بازداشت و شکنجه آنها، سر به نیست کردن رقبا و مخالفان سیاسی ارزیابی می‌کند. بدین ترتیب هیچ جناح مخالفی علیه بن سلمان را نمی‌توان متصور شد.
طرح ادعا‌های فساد از دستاویز‌های بن سلمان برای بی اعتبار کردن بن نایف بود، که هم در گذشته و هم در حال حاضر همچنان یکی از گزینه‌های ولیعهد جوان برای کنار زدن رقیب سرسخت خود است. به میان کشیدن اتهامات فساد بن نایف همان راهی است که بن سلمان از سه سال پیش تاکنون آن را با جدیت دنبال می‌کند؛ و آمریکا بخوبی می‌داند داعیه مبارزه با فساد تنها گامی از سوی بن سلمان در راستای گسترش دامنه کنترل رقبای سیاسی خود از طریق بازداشت است.
روزشمار انتخابات آمریکا به کمتر از ۱۰۰ روز رسیده و جایگاه متزلزل دونالد ترامپ در انتخابات پیش رو، دغدغه‌های زیادی برای بن سلمان ایجاد کرده، زیرا در صورت شکست ترامپ در سوم نوامبر او متحد جدی خود در کاخ سفید را از دست می‌دهد. روی کار آمدن بایدن بدترین سناریویی است که اصلا به مذاق ولیعهد سعودی خوش نمی‌آید.
با افزایش جریان ترقی خواه حزب دموکرات برای پایان دادن به سیاست‌های سنتی آمریکا به ویژه در قبال دیکتاتوری‌های جهان سوم، بایدن در حال حاضر به عنوان جریان سنتی این حزب مسئولیت سنگینی در صورت راهیابی به کاخ سفید بر دوش خواهد داشت. از همین رهگذر است که چندان عجیب نیست که او از همان اولین روز‌های اعلام نامزدی برای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، تمرکز خود را بر روی کارنامه ترامپ در زمینه حمایت از دیکتاتور‌های مستبد قرار داده است.
بایدن اخیرا در مصاحبه‌ای موضع ترامپ در قبال ولیعهد سعودی را زیر سوال برد و او را به دلیل حمایت نامحدود از بن سلمان هدف انتقاد قرار داد. نامزد دموکرات انتخابات ۲۰۲۰ می‌گوید ترامپ توجیهاتی را برای ولیعهد سعودی جور می‌کند که از واقعیت به دور است، جانبداری که ضربه مستقیم به وجهه آمریکا در عرصه بین الملل محسوب می‌شود. حمایت آمریکایی از تجاوز ائتلاف سعودی در یمن یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی است که بر تروریستی بودن این کشور بیش از پیش صحه گذاشته است.
نامزد دموکرات انتخابات آمریکا همچنین در طول سخنرانی‌های اخیر خود پایان دادن به حمایت آمریکا از عربستان در جنگ خونبار و خانمان سوز یمن را خواستار شده است. ستاد انتخاباتی او در بیانیه‌ای لزوم توقف حمایت واشنگتن از ریاض در جنگ یمن را مورد تاکید قرار داد. این بیانیه درست پس از آن منتشر شد که ترامپ با توسل به حق وتو به مخالفت با کنگره برای توقف کمک نظامی از جنگ یمن برخواست.
فریمن می‌گوید ولیعهد سعودی سرمایه گذاری بسیاری را در مسیر چاپلوسی و خوش خدمتی به ترامپ و حلقه نزدیکان پر نفوذ او از جمله جرد کوشنر، داماد صهیونیست او صورت داده، سرمایه گذاری که خیلی فراتر از تصورش برایش عایدی به بار آورد. بن سلمان با حمایت ترامپ توانست در گسترش قدرت خود و به قبضه در آوردن ارکان اصلی حکومتی در عربستان با موفقیت پیش رود.
خبر ناخوشایند اینکه اگر بایدن در آمریکا به قدرت برسد، بن سلمان حمایت‌های مداوم ترامپ برای مقابله با تصویب قطعنامه‌های ضد سعودی در کنگره، به دلیل قتل خاشقچی و جنگ یمن، را برای همیشه از دست خواهد داد.
باشگاه خبرنگاران
