درس‌‌‌های مهم برای اقتصاد ایران

بن‌برنانکی کارشناس برجسته تاریخ اقتصاد است که بحران رکود بزرگ سال ۱۹۲۹ را مورد موشکافی قرار داده است. این بحران می‌‌‌توانست رکود ساده اقتصادی باشد؛ اما خطاهای سیاستگذاری در آن زمان به بروز فاجعه بزرگی انجامید. تجربیات و مطالعات برنانکی در بحران اقتصادی ۲۰۰۸ و نیز بحران اخیر کرونا به کار آمد و اقتصاد جهان را از غلتیدن در شرایط مشابه ۱۹۲۹ رهاند. تاکید برنانکی بر ایجاد خطوط اعتباری اضطراری در فرونشاندن آتش دوبحران اخیر موثر افتاد.

بانکداری پدیده‌ای مدرن در اقتصادهای پیشرفته است که در توسعه اقتصاد جهانی در خلال ۱۰۰سال گذشته نقش جدی ایفا کرده است. نقش اساسی بانک، ایجاد پل ارتباطی است که سپرده‌‌‌گذارانی را که مازاد وجوه نقد دارند با تسهیلات‌گیرندگانی که نیازمند این وجوه هستند مرتبط می‌کند. مساله این است که ماهیت زمانی سپرده‌‌‌ها کوتاه‌‌‌مدت است، به همین دلیل بانک‌ها سپرده‌‌‌های دیداری و ابزارهایی مانند چک را ارائه می‌دهند. از سوی دیگر تسهیلات‌گیرندگان به دریافت وام‌‌‌هایی تا حد ممکن بلندمدت تمایل دارند؛ به طوری که امروزه در کشورهای پیشرفته اعطای وام‌‌‌های ۳۰ساله و حتی طولانی‌‌‌تر رهنی برای خرید املاک از سوی خانوارها و کسب‌وکارها به یک‌پدیده معمول بدل شده است.

سال‌هاست که نظام بانکی ایران از ضعف‌‌‌های درونی جدی رنج می‌‌‌برد. کنترل تورم و دستیابی به رشد اقتصادی، کاهش بیکاری و غلبه بر معضلات اجتماعی نظیر خشونت، طلاق و نرخ پایین ازدواج و موالید در کشور بدون تمکین به دستاوردهای علم و تجربه بشری و احترام به اندیشمندان حوزه‌‌‌های بانکداری و اقتصاد ممکن نخواهد بود. اعطای جایزه نوبل ۲۰۲۲ تلنگری به ایرانیان است که از اختراع چندباره چرخ اجتناب ورزیده و توصیه‌‌‌های بزرگان این رشته را که در عمل موفقیت‌‌‌های سترگی در پی داشته است جدی بگیرند.

امروزه در دنیای پیرامونی ما نظام‌‌‌های بانکی از ثبات و اعتبار بیشتری نسبت به گذشته برخوردارند و بانکداری خصوصی که با احترام به مقررات کفایت سرمایه، تضمین لازم برای فعالیت‌‌‌های اقتصادی سودآور بانکی در اقتصاد شکوفا را ارائه می‌دهد، به پدیده‌ای مقبول و ممدوح در سطح جهانی تبدیل شده است. توصیه می‌شود که خواننده محترم روند جهانی را با روند چنددهه گذشته در کشور که ماهیت فعالیت بانکی اساسا زیان‌‌‌آور و از درون تهی شده است، مقایسه کند. در این مدت، وضعیت نسبت کفایت سرمایه در بانک‌های ایرانی در مقایسه با رقبای منطقه‌‌‌ای و جهانی اسفناک بوده است. بانکداری مدل بومی به نمادی از «سرمایه‌خواری رفاقتی» بدل شده که هر بانک تیول قدرتمندان- از دولت گرفته تا شرکت‌های دولتی و خصولتی و انحصارگران خصوصی- است.

تجربه جهانی باید چراغ راه ما قرار گیرد تا بانکداری مدرن در ایران استقرار یافته و به این طریق ریسک‌‌‌های اقتصاد کاهش یابد و اعتماد و اعتبار به اقتصاد و نظام بانکی بازگردد. آنچه بر فضای بانکی ما حاکم است، هر چه هست «بانک» نیست و هر پیامدی که تا امروز داشته ناشی از مدلی بومی است که با تخطئه تجربه ارزشمند جهانی حاصل شده است. امید است از گذشته درس بگیریم و جایزه نوبل اقتصاد ۲۰۲۲ را سرآغاز تحول در این عرصه قرار دهیم.

برای عضویت در کانال رصد روز کلیک کنید