ذخایر پارس جنوبی ۴۰ برابر پازن

به گزارش رصد روز، محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت، روز دوشنبه ۱۴ مهرماه ۱۴۰۴ اعلام کرد: بر اساس اقدام‌های انجام‌شده در حوزه اکتشاف میدان پازن در ناحیه جنوبی استان فارس و در امتداد شمال استان بوشهر ذخایر جدید کشف شده است. میدان پازن در فاصله حدود ۲۱ کیلومتری شهر جم در استان بوشهر واقع شده و بر اساس اقدام‌های اکتشافی، ذخایر گازی درجای کشور را ۱۰ هزار میلیارد فوت‌مکعب افزایش داده است.

به گفته پاک‌نژاد پس از توقف حدود هشت ساله فعالیت‌های اکتشافی در این میدان، عملیات اکتشاف روی چاه دوم دوباره از سر گرفته شد و در این میان مشخص شد که این میدان ۱۰ تریلیون فوت‌مکعب گاز دارد که اگر ضریب بازیافت ۷۰ درصدی در میدان‌های گازی کشور لحاظ شود، عدد برداشت هفت هزار میلیارد فوت‌مکعب حاصل می‌شود.

نکته قابل توجه درباره این میدان آن است که بنا بر اظهارات وزیر نفت برای نخستین‌ بار، در ادامه عملیات اکتشافی، متخصصان وارد لایه‌ای افقی شده‌اند که دست‌کم ۲۰۰ میلیون بشکه نفت خام در خود جای داده است.

باید دید میزان ذخایر کشف‌شده در میدان پازن که پیش‌تر کشف‌شده بود چه میزان است و کشف ذخایر جدید نفت و گاز چه کمکی به کشور می‌کند؟

ذخایر قابل برداشت در پارس جنوبی حدود ۴۰ برابر ذخایر قابل برداشت در میدان پازن است

ذخایر کشف‌شده با در نظر گرفتن ضریب بازیافت حدود هفت هزار میلیارد فوت‌مکعب است.

ضریب بازیافت در میادین گازی، شاخصی است که نسبت حجم گاز قابل برداشت از مخزن به کل حجم گاز درجا را نشان می‌دهد و بیانگر کارایی فنی و اقتصادی تولید از میدان است. در هر میدان گازی، بخشی از گاز در لایه‌های متخلخل سنگ وجود دارد. همه آن گاز را نمی‌توان بیرون کشید، چراکه بخشی از آن درون سنگ‌ها گیر می‌کند یا از نظر فنی و اقتصادی برداشت آن صرفه ندارد.

بنابراین، تنها درصدی از کل گاز موجود قابل برداشت است و این درصد همان ضریب بازیافت است. این ضریب که به طور معمول بر حسب درصد بیان می‌شود، در میادین گازی متعارف بین ۷۰ تا ۹۰ درصد و در میادین گاز میعانی که نوعی مخلوط گاز طبیعی با هیدروکربن‌های سنگین‌تر است به دلیل افت فشار و تشکیل مایع درون مخزن بین ۵۰ تا ۷۰ درصد متغیر است.

به عنوان مثال، میدان پارس جنوبی از میادینی است که هم گاز متان و هم میعانات گازی دارد.

ذخایر قابل برداشت کشف شده در میدان پازن، حدود هفت هزار میلیارد فوت‌مکعب یا همان ۱۹۸ میلیارد مترمکعب است. عدد بیان‌شده به گفته وزیر نفت، معادل هفت هزار روز تولید یک فاز پارس جنوبی است که حدود ۱۷ تا ۱۸ سال تولید یک فاز پارس جنوبی گاز دارد.

باید گفت با توجه به ضریب بازیافت، میزان گاز قابل برداشت حدود ۱۹۸ میلیارد مترمکعب است، این در حالی است که حجم ذخیره درجای گاز طبیعی میدان پارس جنوبی در حدود ۵۱ هزار میلیارد مترمکعب است. طبق برآوردهای صورت‌گرفته میزان ذخایر گازی بخش قطری این میدان مشترک، ۳۶ هزار میلیارد مترمکعب است که آژانس بین‌المللی انرژی، میزان قابل استحصال گاز در بخش قطری را حدود ۲۶ هزار میلیارد مترمکعب تخمین زده است.

همچنین برآوردهای وزارت نفت ایران حاکی از این است که ذخیره گاز در بخش ایرانی این میدان مشترک ۱۴ هزار میلیارد مترمکعب به‌همراه ۱۸ میلیارد بشکه میعانات گازی است. میزان ذخایر گازی قابل استحصال نیز هشت میلیارد مترمکعب است.

این بدان معناست که ذخایر قابل برداشت در پارس جنوبی حدود ۴۰ برابر ذخایر قابل برداشت در میدان پازن است.

مساله تعارض منافع؛ ذخایر گازی کشف‌شده متعلق به چه کسی است؟

قرارداد طرح توسعه میدان‌های گازی گردان و پازن میان شرکت ملی نفت ایران و سه هلدینگ در حاشیه آخرین روز بیست‌ونهمین نمایشگاه بین‌المللی نفت یعنی روز ۲۱ اردیبهشت امضا شد.

این قرارداد ۲۰ ساله با هدف برداشت حداکثری از منابع گازی و تامین پایدار خوراک پتروشیمی‌ها به ارزش ۹۴۸ میلیون دلار بین شرکت ملی نفت ایران و مشارکت گروه باختر، هلدینگ پتروفرهنگ و انرژی‌گستر هانا به امضا رسید.

طبق برآوردهای انجام‌شده، در طول دوره اجرای این طرح قرار است ۱۷۹ میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب گاز و ۵۸ میلیون و ۱۹۰ هزار بشکه میعانات گازی تولید شود.

با توجه به ظرفیتی که برنامه هفتم توسعه برای پتروشیمی‌ها فراهم کرده و به آنها اجازه داده است که توسعه میدان‌های کوچک گازی را برای تامین خوراک خود به دست بگیرند، دو هلدینگ باختر و پتروفرهنگ متولی توسعه میدان‌های گازی پازن و گردان شده‌اند. میدان پازن همان میدانی است که وزارت نفت از کشف ذخایر جدید نفت و گاز در آن سخن به میان آورده است.

بر این اساس، باید پرسید تکلیف ذخایر کشف‌شده چه می‌شود؟ در صورت شروع برداشت از این مخازن، ذخایر موجود به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟ آیا قرار است به عنوان خوراک در اختیار پتروشیمی‌ها باشد؟

چه سرنوشتی در انتظار برداشت از میدان پازن است؟

وزیر نفت در نشست خود عنوان کرد که برآورد می‌شود حدود ۴۰ ماه آینده، امکان برداشت از این میدان فراهم شود.

با این حال باید گفت که حجم ذخایر کشف‌شده در میدان پازن گرچه می‌تواند در ناترازی گاز و البته افزایش تولید نفت کمک‌کننده باشد، اما لزوما نمی‌تواند کمکی به توسعه اقتصاد کشور کند.

گرچه کشف ذخایر جدید نفت و گاز همواره خبر مهمی برای آینده انرژی کشور به‌شمار می‌رود، اما نباید فراموش کرد که اهمیت اصلی در مرحله برداشت و تولید از میادین است. داشتن ذخایر عظیم زیرزمینی به‌تنهایی تضمین‌کننده امنیت انرژی نیست، مگر آن‌که توان فنی، مالی و مدیریتی لازم برای استخراج و بهره‌برداری از آن‌ها فراهم شود. در واقع، فاصله میان اکتشاف و تولید پایدار همان جایی است که سرنوشت توسعه انرژی کشور رقم می‌خورد.

در این میان، نباید تمرکز بر میادین تازه‌کشف‌شده موجب غفلت از میادین بزرگ و در حال بهره‌برداری شود. نمونه بارز آن میدان گازی پارس جنوبی است که بخش عمده گاز مصرفی کشور را تأمین می‌کند و هم‌اکنون با چالش افت فشار روبه‌روست. حجم گازی که پارس جنوبی روزانه به شبکه تزریق می‌کند، با هیچ‌یک از دیگر میادین ایران قابل مقایسه نیست. بنابراین، اجرای فوری طرح‌های فشارافزایی برای حفظ تولید این میدان و کاهش ناترازی گاز بسیار اساسی است؛ زیرا هر میزان کاهش در تولید پارس جنوبی، به طور مستقیم بر تامین گاز خانگی و صنعتی کشور اثر می‌گذارد.

با این حال، مساله‌ اصلی در این مرحله دسترسی به فناوری‌های پیشرفته و سرمایه‌گذاری خارجی است. فشارافزایی در میادین گازی نیازمند تجهیزات پیچیده و دانش فنی‌ای است که به طور عمده در اختیار شرکت‌های بین‌المللی است.

در همین زمینه پیش‌تر محمد بهرامی سیف‌آبادی، نایب رئیس کمیسیون انرژی مجلس، در گفت‌وگو با اشاره به مشکلات ایجادشده به دلیل تحریم مطرح کرد: «در بحث فشارافزایی پارس جنوبی مشکلاتی در زمینه منابع، مطالعات و تجهیزات وجود دارد. ایران تحریم است و تجهیزاتی که در اختیار کشورهای عربی همسایه ایران قرار می‌گیرد، در ایران وجود ندارد. یا حتی در رابطه با مطالعات، امروز می‌بینید شرکت‌های بسیار قوی و قدری هستند که دقیق‌تر عمل می‌کنند. هرچند که در این زمینه هم پیشرفت‌هایی داشته‌ایم و می‌تواند در بسیاری از مسائل جواب‌گو باشد. ولی در هر صورت، باید اسباب موضوع در این رقابتی که ایران با دنیا دارد، فراهم شود.»

در شرایط کنونی که کشور با محدودیت‌های ناشی از تحریم روبه‌روست، پرسش کلیدی این است که آیا می‌توان به اجرای کامل پروژه‌هایی مانند تولید از ذخایر جدید در داخل کشور و با توان بومی امیدوار بود؟

پاسخ به این پرسش، بیش از هر چیز به میزان اراده سیاسی در انتقال فناوری و تضاد منافع بستگی دارد و باید گفت پاسخ به همین پرسش مشخص می‌کند که آیا کشف ذخایر جدید نفت و گاز می‌تواند اثر به خصوصی در سفره مردم داشته باشد یا خیر.

برای عضویت در کانال رصد روز کلیک کنید