علت کاهش رشد نقدینگی در ماه‌های اخیر را می‌توان در شبه‌پول که بخش عمده آن است جستجو کرد. شبه‌پول چهار جزء اصلی دارد که در این میان سپرده‌های بلندمدت بیشترین سهم را دارند. از ابتدای سال 1401 تا مهر امسال سهم همه اجزای شبه‌پول از رشد آن کاه...
به گزارش رصد روز، آمار شبه‌پول تا پایان مهر ماه امسال در مرکز آمار موجود است. شبه‌پول یکی از اجزای نقدینگی است و در واقع به پولی اشاره دارد که در حسابهای بانکی غیر جاری نگه‌داری می‌شود. یعنی پولی که برای مدتی در بانک باقی می‌ماند و از آن برداشت نمی‌شود. بانک‌ها به طور معمول از این پول جهت وام دادن و خلق اعتبار استفاده می‌کنند. مرکز آمار رقم کل شبه‌پول را در مهر ماه امسال برابر با ۵ هزار و ۴۳۲ هزار میلیارد تومان گزارش کرده که این رقم نسبت به مهر سال گذشته ۲۳.۵ درصد رشد کرده است. شبه‌پول چهار جزء عمده دارد؛ سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز، سپرده‌های کوتاه‌مدت، سپرده‌های بلند مدت و سپرده‌های متفرقه.
در این گزارش سهم اجزای شبه‌پول و سهم آن‌ها از رشد نقطه به نقطه شبه‌پول مورد بررسی قرار گرفته است. این بررسی نشان می‌دهد بیشترین سهم از شبه‌پول مربوط به سپرده‌های بلندمدت است. همچنین بیشترین سهم از رشد نقطه به نقطه شبه‌پول نیز در مهر امسال مربوط به این سپرده‌ها بوده است. با این حال از ابتدای سال ۱۴۰۱ سهم سپرده‌های بلندمدت و همچنین کوتاه‌مدت در رشد این سپرده‌ها کاهش یافته در حالی که سهم سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز مقداری افزایش یافته است.
چهار جزء اصلی شبه‌پول و سهم آن‌ها در این متغیر پولی
نقدینگی پولی است که توسط بانک‌ها خلق می‌شود و در اقتصاد به گردش می‌آید. این کل پولی از دو جزء تشکیل شده است، پول و شبه‌پول. پول آن بخش از نقدینگی است که به صورت سکه و اسکناس یا در سپرده‌های دیداری بانک‌ها در اختیار مردم است و به طور معمول از آن برداشت می‌شود. اما شبه‌پول بخش عمده نقدینگی است که در بانک‌ها حبس می‌شود و به راحتی گردش در نمی‌آید. در عوض بانک‌ها از این پول برای خلق اعتبار و نقدینگی استفاده می‌کنند. شبه‌پول از چهار جزء تشکیل شده است؛ حسابهای قرض‌الحسنه پس‌انداز، حسابهای سپرده کوتاه‌مدت که مدت آن کمتر از یک سال است، حسابهای سپرده بلندمدت که مدت آن بیشتر از یک سال است و سایر سپرده‌ها.
ارقام ماه مهر از اجزای شبه‌پول نشان می‌دهند بیشترین سهم از این متغیر پولی را سپرده‌های بلندمدت داشته‌اند. به طوری که حجم آن‌ها در شبکه بانکی کشور بالغ بر ۳ هزار و ۲۴ هزار میلیارد تومان بوده که ۵۵.۷ درصد شبه‌پول را تشکیل می‌داده‌اند.
پس از سپرده‌های بلندمدت بیشترین سهم از شبه‌پول برابر با ۳۰.۳ درصد متعلق به سپرده‌های کوتاه‌مدت بوده است. حجم این سپرده‌ها در مهر امسال به رقم یک هزار و ۶۴۶ هزار میلیارد تومان رسیده است.
سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز جزء دیگری هستند که ۱۰.۸ درصد از شبه‌پول را تشکیل داده‌اند. مبلغ این سپرده‌ها بالغ بر ۵۸۶ هزار میلیارد تومان بوده است.
کمترین سهم از شبه‌پول نیز متعلق به سپرده‌های متفرقه بوده است که تنها ۳.۲ درصد از شبه‌پول را شامل شده و حجم آن‌ها به ۱۷۶ هزار میلیارد تومان می‌رسد.
اما در ماه‌های اخیر از سرعت رشد نقدینگی به مقدار قابل توجهی کاسته شده است. از آنجا که شبه‌پول بخش عمده نقدینگی یعنی حدود ۷۵ درصد آن را تشکیل می‌دهد کاهش رشد نقدینگی را می‌توان در آن ردیابی کرد. به این منظور سهم اجزای این متغیر پولی در رشد آن مورد بررسی قرار گرفته است.
کاهش سهم از رشد سپرده‌های بانکی به جز سپرده‌های قرض‌الحسنه از رشد شبه‌پول
کاهش رشد نقدینگی در ماه‌های اخیر مورد توجه زیادی قرار گرفته است. بانک مرکزی موفق شد این کار را با لحاظ اقداماتی از جمله کنترل ترازنامه بانک‌ها به انجام برساند. در نتیجه رشد نقطه به نقطه نقدینگی یعنی تغییرات آن در هر ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل از ۳۸.۲ درصد در فروردین ۱۴۰۱ به ۲۶.۴ درصد در مهر ۱۴۰۲ رسید. اما برای فهم بهتر تغییرات نقدینگی در این مدت باید اجزای آن را مورد بررسی قرار داد. این بررسی نشان می‌دهد رشد نقطه به نقطه شبه‌پول نیز در این مدت از ۳۵.۷ درصد به ۲۳.۵ درصد رسیده است. اما کاهش رشد شبه‌پول به دلیل چه تغییراتی در اجزای آن بوده است؟ برای پاسخ به این سوال سهم اجزای شبه‌پول از رشد آن محاسبه شده است.
محاسبات نشان می‌دهد بیشترین سهم از رشد ۲۳.۵ درصدی شبه‌پول در مهر ماه مربوط به سپرده‌های بلندمدت است که سهم آن از رشد شبه‌پول برابر با ۱۵ درصد بوده است. پس از آن نیز سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز با ۴.۶ درصد، سپرده‌های کوتاه‌مدت با ۳.۷ درصد و سپرده‌های متفرقه با ۰.۴ درصد موجب رشد شبه‌پول شده‌اند.
اما روند تغییرات سهم از رشد اجزای شبه‌پول از ابتدای سال ۱۴۰۱ حاکی از این است که سهم از رشد همه اجزای شبه‌پول به جز سپرده‌های قرض‌الحسنه در این مدت کاهش یافته و در این میان تنها سهم از رشد سپرده‌های قرض‌الحسنه رشد کرده است.
علت این کاهش سهم از رشد به ویژه در سپرده‌های مدت‌دار را می‌توان در نتایج سیاست‌های بانک مرکزی جستجو کرد. به عبارت دیگر بانک مرکزی با کنترل تزارنامه بانک‌ها اعطای وام و تسهیلات توسط آن‌ها را محدود کرد. اعطای وام کمتر نیز موجب خلق سپرده کمتری شد و به این ترتیب سرعت رشد نقدینگی نیز کاهش یافت.
