عد از ریزش ۵.۳۶درصدی شاخص کل در جریان معاملات روز چهارشنبه و شنبه که در نتیجه ریسک سیستماتیک ناشی از مسائل منطقه ای رخ داد، سازمان بورس دامنه نوسان سهام را به مثبت و منفی یک‌درصد و صندوق‌های سهامی را به مثبت و منفی ۲درصد کاهش داد.
به گزارش رصد روز، بعد از ریزش ۵.۳۶درصدی شاخص کل در جریان معاملات روز چهارشنبه و شنبه که در نتیجه ریسک سیستماتیک ناشی از مسائل منطقه ای رخ داد، سازمان بورس دامنه نوسان سهام را به مثبت و منفی یک‌درصد و صندوق‌های سهامی را به مثبت و منفی ۲درصد کاهش داد. برخی این اقدام دیرهنگام سازمان را به مثابه نوشداروی پس از مرگ بورس تلقی میکنند و اعتقاد دارند که سازمان به‌رغم گرفتن نمره قبولی در دو بار قبلی بروز ریسکها در بهار، این‌بار منفعلانه عمل کرده است.
شاخص‌کل بورس تهران طی روز یکشنبه با افت بیش از هزار‌واحدی به ۲میلیون و ۵هزار واحد رسید. محدودکردن دامنه‌نوسانات در بازار سهام، جلوی ازدست‌رفتن کانال ۲میلیون واحد را گرفت، اما این رویکرد سازمان، موجب بورس‌‌‌‌‌‌‌‌‌هراسی درمیان فعالان شده‌است. انتقاد تند برخی از سرمایه‌گذاران بازار سهام، به عملکرد ریاست سازمان در مواقع حساس بازار، مورد‌توجه بوده‌است. در کنار کارنامه ضعیف سازمان بورس، انتصابات جدید دولت چهاردهم نیز بر جو آرام معاملات موثر واقع شده‌است.
بـــــــرخـــــــلاف دادوستـــدهـــای کم‌‌‌‌‌‌‌‌‌عمق بازار سهام، کاهش نرخ واحدهای عادی صندوق‌های اهرمی، معامله‌گران این ابزار را به صف خرید کشاند. وزن ریسک‌های سیاسی، آنقدر بالاست که خبرهای خوب نیز مُسکن بازار سرمایه نخواهند بود. حذف ارز ترجیحی برخی از پتروشیمی‌ها و کاهش قابل‌توجه نرخ اخزا نیز چندان به مذاق بازار خوش نیامد. این درحالی است که رکود اقتصاد جهانی نیز بر آینده صنایع بزرگ بازار اثرگذار خواهدبود.
سایه رکود شدید جهانی بر بورس داخلی
بازارهای جهانی طی هفته قبل، شاهد سه گزارش اقتصادی مهم بودند. انتشار داده‌های NFP و تضعیف اقتصاد آمریکا، سبب شد تا با کاهش شاخص دلار، انس جهانی طلا رشد خوبی را به‌ثبت برساند و دوباره به مرز ۲هزار و ۵۰۰دلار نزدیک شود، اما بازدهی طلای جهانی طی هفته قبل، بیش از ۳درصد بود.
افزایش تنش‌های سیاسی و نظامی در دنیا، حامی رشد قیمت انس طلای جهانی شد، اما داده‌های ضعیف در اقتصاد چین نیز روی دیگر تداوم رکود در جهان است. PMI چین، به زیر ۵۰رسید، تولیدات خالص این کشور به‌شدت افت کرد و دستمزدهای دومین اقتصاد دنیا نیز روندی نزولی داشت. همه این موارد حکایت از آن دارد که هنوز تا پایان رکود در اقتصاد فاصله زیادی وجود دارد.
به همین سبب، نفت‌برنت به ۷۷دلار رسید. ثبات نرخ بهره در آمریکا و افزایش نرخ بهره در ژاپن نیز حکایت از آن دارد که زمان شروع سیاست انبساطی مبهم است، همچنین اگر رویکرد انقباضی در جهان پایان نیابد، احتمال بهبود درآمد شرکت‌های داخلی نیز پایین است و نمی‌توان رشد دلاری سود خالص شرکت‌های داخلی را تا مدتی نامعلوم متصور شد. هرچند بورس همواره با رشد دلار نیمایی، افزایش‌ریالی سود خالص و ارزش بازار سهام تهران را به خود دیده، اما روندهای پررونق بازار، نیازمند رشد اقتصادی جهان و ایران است.
سمت‌‌‌‌‌‌‌‌‌های جدید بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌تاثیر نیست
به‌رغم آنکه دولت حمایت جدی را از بازار سرمایه به‌عمل نیاورده است، اما احکام جدیدی که رئیس‌جمهور برای انتصاب برخی از افراد ارائه داده‌است، جو بورس را تا حدودی آرام کرده‌است. انتصاب حمید پورمحمدی به‌عنوان رئیس سازمان‌برنامه و بودجه و علی طیب‌نیا به‌عنوان مشاور عالی رئیس‌جمهور، قدری به کمک بازار آمد. شاید اگر، تنش‌های نظامی به این شکل افزایش نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌یافت، اسم این افراد برای سمت‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کلیدی کشور، موتور محرکی برای بهبود فضای معاملات بازار سرمایه می‌شد.
انفعال سازمان در‌برابر تحولات
یکی از انتقادات جدی فعالان بازار نسبت به تحولات اخیر، انفعال سازمان بورس به‌عنوان نهاد ناظر بر بازار بود. سازمانی‌که بیش از ۴۰ روز از شهادت رئیس‌جمهور سابق، دامنه‌نوسان را محدود کرده‌بود، در‌برابر حادثه ترور هنیه، منفعل بود و ۲ روز متوالی شاخص بورس تهران افت قابل‌توجهی را تجربه کرد. روز شنبه، سازمان بورس دامنه‌نوسان را به یک‌درصد محدود کرد. با وجود نقدهایی که درخصوص واکنش دیرهنگام به سازمان بورس وارد شد، برخی محدودکردن دامنه‌نوسان را سیاستی نادرست قلمداد کردند. محدودیت بیش از ۴۰روزه دامنه‌نوسان در سال‌جاری در کنار افت شدید ارزش معاملات طی ۵ سال‌اخیر، ضربه مهلکی را به نهادهای مالی وارد آورده است.
بورس برمی‌گردد؟
عدم‌حمایت مجدد آمریکا از اسرائیل و لحن تند جو بایدن با نتانیاهو، احتمال یک تنش گسترده و جدی در منطقه را کاهش داده‌است. دولت جدید ایران نیز انتصاب‌‌‌‌‌‌‌‌‌های قابل‌قبولی را انجام داده‌است و احتمالا با نرمال‌‌‌‌‌‌‌‌‌شدن شرایط، بورس نیز رشد خوبی را به واسطه اسامی این افراد و سوابق آنها تجربه خواهد کرد. همچنین عزم دولت برای کاهش فاصله دلار نیما و آزاد جدی است و این موضوع با حذف ارز ترجیحی پتروشیمی‌ها آغاز شده‌است.
نرخ بهره اخزا نیز به زیر ۳۰درصد سقوط کرده‌است، لذا احتمال آنکه بورس به روند صعودی بازگردد، بسیار بالاست، اما تغییر رویکرد سازمان برای جلب‌اعتماد سرمایه‌گذاران باید صورت پذیرد تا بتوان برای یک رونق نسبی در بازار سرمایه آماده شد، اما برای تغییر فاز‌بازار از رکود ۵ساله به یک رونق بلندمدت، نیاز به رشد اقتصاد جهانی و افزایش تقاضای کل و همچنین کاهش نرخ تورم داخلی و بهبود روابط سیاسی و اقتصادی دارد.
پس از هفت روز متوالی سرخ پوشی بازار در سایه تنش‌های بین‌المللی، محدودیت دامنه نوسان روز گذشته رقم خورد. بازار سرمایه که ماه‌های گذشته نوسانات مثبتی از خود متبادر نساخته بود و روندی منفی را در پیش گرفته بود، روز گذشته نوسان کم‌عمقی را به ثبت رساند. در این بین دماسنج اصلی بازار سرمایه با کاهش ارتفاع ۰.۰۵درصدی همراه شد و در پایان ساعات معاملاتی روز یکشنبه در سطح ۲میلیون و ۵هزار واحدی ایستاد.
افت یک‌هزار و ۸۵واحدی شاخص کل در حالی محقق شد که نماگر هموزن با افت ۰.۱۳درصدی روبه‌رو شد و در سطح ۶۳۷هزار و ۳۲واحدی قرار گرفت. در این بین شاخص کل فرابورس که معیار مناسبی برای بررسی وضعیت سهام مختلف فرابورسی است، حدود ۰.۰۲درصد سرخ‌پوش شد و درنهایت در سطح ۲۰هزار و ۷۴۴واحدی کار خود را به اتمام رساند. ارزش معاملات خرد بازار سرمایه که شامل سهام و حق تقدم بازار می‌شود، روز یکشنبه مقدار یک‌هزار و ۳۷۲میلیارد تومانی را ثبت کرد. به علاوه ۱۵۹میلیارد تومان پول حقیقی از گردونه معاملات بازار خارج شد.
در این میان سه نماد «فملی»، «وبانک» و «نوری» بیشترین تاثیر را بر شاخص کل بورس تهران و نمادهای «آریا»، «شگویا» و «هرمز» بیشترین تاثیر را بر شاخص کل فرابورس داشتند. همچنین «شستا»، «وبانک» و «فولاد» سه نماد پرتراکنش روز گذشته بازار بودند. روز گذشته بازار زیر سایه محدودیت دامنه نوسان اصلاح کم‌سرعتی را در پیش گرفت. روز شنبه رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار به دلیل تحولات و تغییرات رخ‌داده در شاخص کل بورس در روزهای گذشته، از تغییر دامنه نوسان معاملات بورس و فرابورس خبر و دامنه نوسان معاملات بورس را به مثبت و منفی یک‌درصد تغییر داد.
اقدام اخیر در کنار مثبت یا منفی تلقی شدن به نظر می‌رسد کمی دیرهنگام بوده است، چرا که بازار سرمایه از روز چهارشنبه همزمان با اتفاقات اخیر با عرضه‌های سنگینی روبه‌رو شد. بازارهای جهانی نیز روز جمعه زیر سایه تنش‌ها و گزارش‌های منتشر‌شده از داده‌های آمریکا روند متفاوتی را تجربه کردند.
با این وجود روز یکشنبه از شدت روند صعودی بازارهای داخلی کاسته شد و آرامش نسبی در بازارها حاکم شد. بازار سرمایه در بحبوحه اتفاقات و ریسک‌های گوناگون آسیب‌پذیرترین بازار میان بازارهای مالی بوده است. بنابراین به نظر می‌رسد محدودیت دامنه نوسان آن‌چنان که باید و شاید نتواند در روند اصلاحی بازار سرمایه تغییر ایجاد کند و تنها بتواند سرعت اصلاح را کاهش دهد. همچنین از سازمان بورس و اوراق بهادار انتظار می‌رفت به عنوان متولی بازار، اقدامات و تصمیمات بموقع‌و مناسب‌تری در جهت حفظ منافع سرمایه‌گذاران اتخاذ کند. با این وجود باید منتظر ماند و دید ریسک‌های سیستماتیک چه زمانی رخت از بازار می بندند.
بازار از نگاه کارشناسان
حسین مرید‌سادات، کارشناس بازار سرمایه، روند روز گذشته بازار سرمایه را این‌گونه مورد تحلیل و ارزیابی قرار داد: روز گذشته بازار زیر سایه تنش‌های منطقه‌ای و محدودیت دامنه نوسان، روز کم‌نوسانی را پشت سر گذاشت. پس از تنش‌های روز چهارشنبه هفته گذشته و افزایش ریسک‌های سیستماتیک، بازار در روندی ریزشی فرو‌رفت. ریسک‌هایی از این دست که بازارهای مالی را به‌شدت تحت‌الشعاع قرار می‌دهند، خارج از تحلیل‌ها و ارزیابی‌هایی است که کارشناسان برای بازار پیش‌بینی می‌کردند. از این رو سقوط بازار در روزهای ابتدایی اتفاقات اخیر چندان دور از انتظار نبود. در این بین طلای جهانی در واکنش به اتفاقات اخیر افزایشی بود و از محدوده‌های ۳هزار و ۵۰۰دلاری به محدوده‌های ۳هزار و ۶۰۰دلاری افزایش پیدا کرد و در حال حاضر نیز در محدوده‌های مذکور در حال نوسان است.
بازار سرمایه نیز که از ماه‌های گذشته در فاز اصلاحی ظاهر شده بود، در اثر ریسک‌های اخیر ریزش دوچندانی را به خود دید. در حال حاضر P/E بازار حدود ۶ است که می‌توان اظهار کرد ارزش دلاری بازار به سال ۹۲بازگشته است. این کارشناس بازار سرمایه در خصوص محدود شدن دامنه نوسان گفت: بر اساس مصوبه سازمان بورس و اوراق بهادار، با توجه به اتفاقات اخیر و در جهت حمایت از حقوق سهامداران، دامنه نوسان معاملات بورس به مثبت و منفی یک درصد تغییر کرد. این اقدام دیرهنگام در شرایطی به وقوع پیوست که بازار روزهای چهارشنبه و شنبه ریزش نسبتا سنگینی را به خود دید.می‌توان آن را به خواب مصنوعی تشبیه کرد که تغییری در بازار غرق در رکود و کم‌توان ایجاد نخواهد کرد. به نظر می‌رسد مشکل و معضل اصلی بازار دامنه نوسان و محدود کردن آن نبوده است.
در این بین صحبت‌ها و پیشنهاد‌های گوناگونی مبنی بر تغییر حجم مبنا به میان آمد، اما همچنان دامنه نوسان بازار در نتیجه اتفاقات اخیر تغییر کرد. صحبت‌هایی مبنی بر تزریق نقدینگی به بازار توسط معاون اول رئیس‌جمهور شده که همچنان این اتفاق در بازار رخ نداده است. این کارشناس بازار ادامه داد: با توجه به افزایش دلار نیما به محدوده‌های ۴۴هزار تومانی و لغو مصوبه نرخ خوراک از هفته‌های گذشته، سایه ریسک‌های اخیر آن‌چنان سنگین بوده که رمقی برای سرمایه‌گذاران باقی نگذاشته است. امید می‌رود سطح ۲میلیون‌واحدی حمایت مستحکمی برای بازگشت روند بازار باشد. این کارشناس بازار در پایان افزود: پیش‌بینی می‌شود با توجه به محدودیت دامنه نوسان، بازار روزهای کم‌رمق و کم‌نوسانی را در روزهای آینده پیش رو داشته باشد.
مهدی دلبری، کارشناس بازار سرمایه، در خصوص وضعیت بازار سرمایه اظهار کرد: به دلیل اینکه روز چهارشنبه سازمان بورس با اتفاق پیش‌بینی‌ناپذیری روبه‌رو شد، روند بازار با توجه به القای ریسک سیستماتیک به سمت‌و‌سویی رفت که عرضه‌ها قدرت و توان زیادی پیدا کردند و تابلوی معاملاتی بازار به سرخی رفت. روند منفی بازار روز شنبه تداوم پیدا کرد و نماگر اصلی بازار روز شنبه نیز حدود ۳درصد منفی بود. در این میان بود که سازمان بورس و اوراق بهادار با توجه به انتقاد فعالان بازار، دامنه نوسان را به مثبت و منفی یک‌درصد محدود کرد. با توجه به وضعیت روز یکشنبه بازار به نظر می‌رسد کارآیی چنین اقداماتی با توجه به گذشت زمان کاهش پیدا می‌کند. ارزش معاملات در روزی که دامنه نوسان محدود شد، کاهش شدیدی پیدا کرد و از سرعت اصلاح نمادهای بازار کاسته شد.
