سفری غیر شفاف پر از محدودیت
کف هزینه اقامت تیم ۱۰ نفری دولت برای ۳ روز سفر آمریکا دست‌کم ۱ میلیارد و ۵۵۰ هزار تومان است که باید هزینه‌های جانبی همچون رفت و آمد، تیم حفاظتی، هزینه سوخت هواپیما و... را به این رقم اضافه کرد.
کف هزینه اقامت تیم ۱۰ نفری دولت برای ۳ روز سفر آمریکا دست‌کم ۱ میلیارد و ۵۵۰ هزار تومان است که باید هزینه‌های جانبی همچون رفت و آمد، تیم حفاظتی، هزینه سوخت هواپیما و... را به این رقم اضافه کرد.
به گزارش رصد روز، مسعود پزشکیان در حالی روز چهارشنبه در مقر سازمان ملل در نیویورک سخنرانی کرد که هنوز آمار دقیقی از تعداد همراهان او در این سفر منتشر نشده است. آنچه تاکنون بصورت رسمی اعلام شده، این است که از دفتر رئیس جمهور، محسن حاجی میرزایی رئیس دفتر رئیس جمهور، سید مهدی طباطبایی به عنوان معاون اطلاع رسانی و مهدی سنایی به عنوان مشاور سیاسی و سید عباس موسوی معاون تشریفات نهاد ریاست جمهوری، او را همراهی کرده‌اند.
همچنین از وزرا و معاونین دولت نیز فقط وزیر امور خارجه سید عباس عراقچی به همراه پزشکیان به نیویورک رفته است. گرچه اعلام شده بود که «چند نفر محدود» به عنوان تیم رسانه‌ای رئیس جمهور او را همراهی خواهند کرد، اما چندی پیش اعلام شد که آمریکا به هیچ یک از خبرنگاران و عکاسان همراه پزشکیان ویزا نداده است.
سفر سالانه روسای جمهور ایران به نیویورک برای شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل، همواره یکی از پرحاشیه‌ترین رویداد‌های دیپلماتیک کشور بوده است. از نخستین حضور شهید محمدعلی رجایی در سال ۱۳۵۹ تا سفر اخیر مسعود پزشکیان در سال ۱۴۰۴، ترکیب هیأت همراه، تعداد افراد، سطح تشریفات و حتی خرید‌های انجام‌شده در آمریکا، بار‌ها مورد نقد رسانه‌ها و افکار عمومی قرار گرفته‌اند.
در نخستین حضور رسمی ایران پس از انقلاب در سازمان ملل، محمدعلی رجایی، نخست‌وزیر وقت، در سال ۱۳۵۹ با هیأتی بسیار محدود راهی نیویورک شد. همراهان او شامل بهزاد نبوی وزیر مشاور در امور اجرایی، گودرز افتخار جهرمی عضو شورای نگهبان، یک نفر از وزارت امور خارجه، ۳ نفر از دفتر نخست وزیر و چهار نفر خبرنگار و فیلم‌بردار از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و خبرگزاری پارس بودند.
در سال ۱۳۶۶، آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، رئیس‌جمهور وقت، برای سخنرانی در سازمان ملل راهی نیویورک شد. در این سفر مصطفی میرسلیم مشاور عالی رئیس جمهور، علیرضا معیری معاون نخست وزیر، چند تن از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، محمد جواد لاریجانی معاون وزیر خارجه و بیژن زنگنه معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، رئیس جمهور وقت را همراهی کردند.
در سال ۱۳۷۷، سیدمحمد خاتمی با شعار «گفت‌وگوی تمدن‌ها» به نیویورک رفت. او با ۱۲ مسئول ارشد دولتی سفر کرد. این سفر با استقبال رسانه‌های غربی همراه شد، اما از نظر تعداد همراهان، همچنان در محدوده منطقی باقی ماند.
اما نقطه عطف این روند، سفر‌های محمود احمدی‌نژاد بود. رئیس‌جمهور ایران در سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲، رکورددار تعداد همراهان در سفر‌های نیویورک است. علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت ملی، منوچهر متکی وزیر امور خارجه، سعید جلیلی معاون اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه، مسعود زریبافان دبیر و سخنگو دولت، سید مجتبی ثمره هاشمی مشاور ارشد رییس‌جمهور، حمیدرضا رازقی مشاور عمرانی رییس‌جمهور، علی‌اکبر جوانفکر مشاور رسانه‌ای رییس‌جمهور، احمد خادم المله مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی و فردی با نام خانوادگی مظفری به‌عنوان مدیرکل تشریفات، احمدی‌نژاد را در نخستین سفرش به نیویورک همراهی کردند.
پس از نخستین حضور احمدی‌نژاد در مجمع عمومی سازمان ملل، سفر‌های سالانه او به نیویورک به یک روال ثابت تبدیل شد. اگرچه اظهاراتش در هر دوره واکنش‌های گسترده‌ای را در سطح بین‌المللی برمی‌انگیخت، اما نقطه اوج حواشی، نه به سخنان او بلکه به ترکیب پرشمار هیأت همراهش در سال ۱۳۹۰ بازمی‌گشت؛ سالی که جنجال اصلی حول تعداد بی‌سابقه همراهان شکل گرفت.
در سال ۱۳۹۱، بنابر گزارش کمیسیون اصل ۹۰ مجلس وقت، او برای ۱۷۵ نفر درخواست ویزا به آمریکا ارسال کرد که ۸۴ تن از آنها توانستند ویزا دریافت کنند. از وزرا و معاونان احمدی‌نژاد که او را در آن سفر همراهی کردند، می‌توان به علی‌اکبر صالحی وزیر خارجه، علی نیکزاد وزیر راه‌وشهرسازی، مرضیه وحید‌دستجردی وزیر بهداشت و پسرش، لطف‌الله فروزنده معاون پارلمانی رئیس‌جمهور، بهروز مرادی معاون برنامه‌ریزی نظارت راهبردی رئیس‌جمهور، سیدحسن موسوی رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و ابوالحسن فقیه رئیس جمعیت هلال‌احمر اشاره کرد. همچنین اعظم‌السادات فراحی همسر محمود احمدی‌نژاد و علیرضا پسرش، اسفندیار رحیم‌مشایی رئیس دفتر رئیس‌جمهور و همسرش، مجتبی ثمره‌هاشمی دستیار ویژه رئیس‌جمهور، غلامحسین الهام مشاور حقوقی رئیس‌جمهور، حمید بقایی معاون اجرائی و رئیس نهاد ریاست‌جمهوری، محمدشریف ملک‌زاده مشاور رئیس‌جمهور و همسرش، همایون حمیدی معاون هماهنگی و پیگیری‌های ویژه دفتر رئیس‌جمهور، محمدرضا فرقانی مدیرکل بین‌الملل دفتر رئیس‌جمهور و مهدی آشتیانی و مجتبی سروش‌پور مسئولان معاونت تشریفات ریاست‌جمهوری در این سفر حضور داشتند.
در آن سفر حتی مادر عروس رییس‌جمهوری نیز حضور داشت که نسبت به حضور افراد غیرمرتبط با ماموریت دیپلماتیک انتقاداتی شد. چندی بعد نادر قاضی‌پور، نماینده مجلس به هزینه‌های این سفر واکنش نشان داد و علیه محمود احمدی‌نژاد به کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شکایت کرد. بنابر پاسخ رئیس کمیسیون اصل ۹۰، سفر افراد غیرمسئول در هیات اعزامی ضرورت نداشته و حضور همسران و اعضای خانواده آنان نیز فاقد توجیه بوده است. در این گزارش همچنین عنوان شده بود که حضور زنان مقامات همراه رئیس‌جمهور در حالی صورت گرفته است که طبق عرف بین‌المللی تنها همسران رئیس‌جمهور در چنین اجلاس‌هایی حضور می‌یابند.
حسن روحانی در قامت رییس جمهور ایران، در سال ۱۳۹۲ برای نخستین بار عازم نیویورک شد. او در نخستین سال ریاست جمهوری اش در سفر به آمریکا تعدادی از فعالان بخش خصوصی را هم با خود همراه کرد که همراه با تیم اقتصادی، سیاسی و دیپلماتیک ایران کمتر از ۷۰ نفر روحانی را همراهی کردند.
افرادی مانند محمد نهاوندیان معاون اقتصادی رییس‌جمهور، حسام‌الدین آشنا رییس مرکز بررسی‌های استراتژیک، محمدرضا صادق مشاور رسانه‌ای رییس‌جمهور، محمدعلی نجفی دبیر ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، سیامک مره صدق و احمدرضا دستغیب نماینده مجلس و همچنین محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه، در این سفر رییس‌جمهور وقت ایران را همراهی کردند.
دومین سفر روحانی در سال ۱۳۹۶ به گفته معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر حسن روحانی، به‌همراه هیاتی ۴۳ نفره و سفر او در سال ۱۳۹۷ نیز به گفته معاون تشریفات ریاست‌جمهوری، با همراهی هیاتی ۶ نفره بود. نکته متمایزکننده در مورد سفر‌های رئیس دولت‌های دوازدهم و یازدهم این است که خانواده رئیس جمهور، وزرا یا معاونین هیچگاه در این سفر حضور نداشتند و در عین حال تعداد همراهان و حتی تصاویر آنها منتشر می‌شد.
در دوره ابراهیم رئیسی، سفر به نیویورک با حواشی تازه‌ای همراه شد. جدا از همراهی همسر و دختر رئیسی، حضور مهدی خانعلی‌زاده و علی صدرنیا از فعالان توییتری و حامد عسگری، شاعر واکنش‌هایی را برانگیخت. به‌خصوص اینکه همراهی آنها بصورت رسمی اعلام نشده بود و انتشار تصاویر از سوی برخی رسانه‌ها از این ماجرا پرده برداشت.
اما آنچه بیش از همه توجه‌ها را جلب کرد، انتشار فیلم‌ها و تصاویر از رسانه‌های خارجی درباره حجم خرید‌های انجام‌شده توسط اعضای هیات همراه بود. طبق گزارش‌های غیررسمی، میزان کالا‌هایی که همراهان از آمریکا خریداری کرده بودند، به حدی بود که برای حمل آنها از کامیون استفاده شد. این موضوع در فضای مجازی با واکنش‌های تند مواجه شد. کاربران شبکه‌های اجتماعی با هشتگ‌هایی مانند «دیپلماسی سوغاتی» و «کامیون نیویورک»، به انتقاد از هزینه‌های سفر و رفتار غیرحرفه‌ای برخی همراهان پرداختند.
در نخستین سفر مسعود پزشکیان به نیویورک که سال گذشته رخ داد، هیات همراه ۸۰ تا ۹۰ نفر بودند. در این سفر دختر و داماد وی به عنوان دستیار اجرایی رییس‌دفتر رییس‌جمهور، همراه او بودند.
از تعداد هیات همراه پزشکیان در دومین سفر وی به نیویورک، اطلاعات دقیقی منتشر نشده، اما اعلام شده که از سفر پیشین او محدودتر است. اما این سفر نیز بی‌حاشیه نبوده است. افزون بر اینکه برای تعدادی از همراهان او رئیس جمهور ویزا صادر نشده است،
در عین حال وزارت خارجه آمریکا محدودیت‌هایی برای رفت‌وآمد و ممنوعیت دسترسی به فروشگاه‌های عمده فروشی و خرید کالاهاس لوکس دولت ایران اعمال کرده است. وزارت خارجه آمریکا در بیانیه‌ای درباره هدف این اعمال محدودیت‌ها ادعا کرده است: «ما با محروم کردن مقامات حکومت ایران از بهره‌مندی از یک سفر دیپلماتیک برای سفر به سازمان ملل به عنوان ابزاری برای دستیابی به کالا‌هایی که برای مردم ایران در دسترس نیست، پیام صریحی مخابره می‌کنیم؛ وقتی آمریکا می‌گوید در کنار مردم ایران است، جدی می‌گوید.»
هتل میلنیوم پلازا نیویورک یکی از هتل‌های شناخته‌شده در منطقه مالی منهتن است که به‌دلیل موقعیت استراتژیک، امنیت بالا، امکانات مناسب برای هیأت‌های دیپلماتیک و فاصله کم تا مقر سازمان ملل، اغلب محل اقامت هیأت‌های رسمی از کشور‌های مختلف بوده است. محمود احمدی‌نژاد، حسن روحانی و مسعود پزشکیان هر یک در این هتل اقامت داشته‌اند. محل و تعداد روز‌های اقامت تیم ایران در آمریکا اعلام نشده است، اما بنابر گفته الیاس حضرتی، رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت، پزشکیان تاکنون با کمترین نفرات و کمترین مدت حضور به نیویورک سفر کرده‌اند. طبق اطلاعاتی که به اقتصاد ۲۴ رسیده است، ویزای ۷۲ ساعته برای هیات همراه پزشکیان صادر شده است.
اسامی ۶ نفر از همراهان بصورت رسمی مشخص شده است، اما اگر تعداد تیمی که به نیویورک عزیمت کرده‌اند را ۱۰ نفر و محل اقامت را همان هتل میلنیوم پلازا در نظر بگیریم، ارزان قیمت‌ترین اتاق این هتل برای هر شب، ۵۵۴ دلار است. اگر برای ۱۰ نفر، اتاق دو نفره رزرو شده باشد، مجموع هزینه ۳ شب اقامت، ۸ هزار و ۳۲۴ دلار می‌شود.
میانگین هزینه غذا برای هر نفر در روز شامل سه وعده غذایی و پذیرایی‌های جانبی، در حداقلی‌ترین حالت ممکن ۱۵۰ دلار در نظر گرفته شده است. با فرض حضور ۱۰ نفر در هیأت همراه و اقامت ۳ روزه، مجموع هزینه غذا حدود ۴ هزار و ۵۰۰ دلار می‌شود.
کف هزینه اقامت و غذای تیم ۱۰ نفری دولت برای ۳ روز سفر آمریکا، ۱۴۶ هزار و ۴۸۸ دلار می‌شود که اگر آن را با دلار ۱۰۷ هزار تومانی حساب کنیم، دست‌کم ۱ میلیارد و ۵۵۰ هزار تومان می‌شود. لازم به یادآوری است که به این رقم باید هزینه‌های جانبی همچون رفت و آمد، تیم حفاظتی، هزینه سوخت هواپیما و… را اضافه کرد که هزینه سفر را به طور چشم‌گیری افزایش می‌دهد.
در ارزیابی سفر‌های دیپلماتیک روسای جمهور به مجامع بین‌المللی مانند سازمان ملل، آنچه باید مورد توجه قرار گیرد نه صرفا تعداد همراهان، بلکه کارآیی و ضرورت حضور آنان است. همراه بردن ۱۰ یا ۱۰۰ نفر، به‌تنهایی نه نشانه‌ای از اقتدار سیاسی است و نه تضمینی برای گشایش‌های اقتصادی یا دیپلماتیک. آنچه اهمیت دارد، نقش و ماموریت مشخص هر عضو هیات در پیشبرد اهداف سفر است. آیا این افراد که با هزینه از جیب بیت المال به این سفر می‌روند، در مذاکرات نقش مؤثر دارند؟ آیا توانایی ایجاد ارتباطات سازنده با طرف‌های خارجی را دارند یا صرفا به‌عنوان همراهان تشریفاتی و غیرضروری در سفر حضور یافته‌اند؟ در شرایطی که کشور با محدودیت‌های ارزی، فشار‌های تحریمی و چالش‌های اقتصادی مواجه است، شفاف‌سازی درباره ترکیب هیات همراه و توجیه حضور هر فرد، نه‌تنها ضرورتی اخلاقی و مدیریتی است، بلکه می‌تواند اعتماد عمومی را نیز تقویت کند. دیپلماسی موثر، با تیم تخصصی و هدفمند ممکن می‌شود؛ نه با کاروان‌های پرشمار و بی‌هدف.
از این رو انتظار می‌رود سفر‌های خارجی مقامات ارشد با حداقل هزینه، حداکثر بهره‌وری و شفافیت کامل انجام شوند. شاید وقت آن رسیده باشد که دیپلماسی نیویورک، از نمایش به ماموریت واقعی بازگردد.
برای عضویت در کانال رصد روز کلیک کنید
