سقوط تولید مونتاژکاران خودرو

به گزارش رصد روز، بازار خودرو در ایران همچون بسیاری از پدیده‌ها و متغیر‌های اقتصادی، تفاوت‌های زیادی با مشابه خود در کشور‌های دیگر دارد. درحالی‌که در اغلب کشور‌ها خودرو صرفاً یک کالای مصرفی (لوکس یا غیرلوکس) بوده، اما در ایران به واسطه بی‌ثباتی‌های اقتصادی و نوسان گسترده در بازار دارایی‌ها، خودرو از یک مؤلفه اقتصادی و کالای مصرفی به یک دارایی تبدیل شده است. اما یک تفاوت دیگر بازار خودرو در ایران و سایر کشور‌ها، نوع مدیریت آن است. در ایران برخلاف سایر کشور‌ها، مدیریت بازار خودرو به‌واسطه ملاحظات اجتماعی (کمک به جبران قدرت خرید طبقات اجتماعی متوسط و کم‌درآمد)، در دست دولت قرار داشته و دولت‌ها سعی داشته‌اند به جای حکمرانی اقتصادی از طریق حکمرانی اجتماعی با خودرو مواجه شوند. این موضوع منجر به تشدید زیان خودروسازان، افت تولید و افت کیفیت خودرو‌ها و جاماندن خودروسازان ایرانی از رقبای جهانی و منطقه‌ای شده است. تحریم‌های ظالمانه نیز مورد دیگری است که خودروسازان ایرانی را به گوشه رینگ برده است. البته در سه سال اخیر با تغییر مبادی واردات قطعه از اروپا به چین و همچنین تقویت داخلی‌سازی، تولید خودرو در کشور از سقوطی که در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ داشت، فاصله گرفته و خود را به رکورد تولید سال‌های قبل از تحریم نزدیک کرده است. بررسی‌های «فرهیختگان» از تولیدات سال ۱۴۰۳ خودروسازان نشان می‌دهد طی سال گذشته خودروسازان نزدیک به یک میلیون و ۳۲۰ هزار دستگاه خودرو تولید کرده‌اند که فاصله چندانی با تولید سال ۱۴۰۲ نداشته است. البته باید این مورد را در نظر گرفت که این تولید در شرایط قطعی گسترده برق و گاز صنایع رخ داده و کارنامه نسبتاً قابل دفاعی برای خودروسازان است. مورد قابل قبول کارنامه سال ۱۴۰۳ خودروسازان، کاهش قابل‌توجه تولید مونتاژکاران بخش خصوصی است.
   تولید ۱.۳ میلیون دستگاه خودرو در سال ۱۴۰۳
براساس گزارش‌های ماهانه شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا، مجموع تولیدات گروه ایران‌خودرو در سال ۱۴۰۳ به ۵۳۸ هزار و ۵۵۰ دستگاه رسیده که نسبت به سال ۱۴۰۲ تولیدات این گروه حدود ۲ هزار و ۲۵۴ دستگاه یا معادل نیم درصد افزایش داشته است. در گروه سایپا نیز تولیدات این گروه در سال گذشته به ۴۹۸ هزار و ۲۲ دستگاه رسیده که نسبت به سال ۱۴۰۲ افزایش ۱۷ هزار و ۲۴۸ دستگاهی یا رشد ۳۶ درصدی را تجربه کرده است. با این حساب، مجموع تولید دو خودروساز دولتی به ۱ میلیون و ۳۶ هزار دستگاه رسیده که حدود ۱۹.۵ هزار دستگاه یا معادل ۲ درصد بیشتر از تولید سال ۱۴۰۲ است. بخش سوم تولید، مربوط به تولیدکنندگان بخش خصوصی یا مونتاژکاران است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در بین مونتاژکاران، فقط داده‌های رسمی گروه بهمن در دسترس بوده و تولیدات سایر خودروسازان بخش خصوصی تا انتهای ۱۱ ماهه به صورت رسمی اعلام شده است. طبق این داده‌ها، تا انتهای ۱۱ماهه سال ۱۴۰۳، تیراژ تولید مونتاژکاران حدود ۲۵۹ هزار و ۷۱۲ دستگاه بوده که نسبت به تولید ۲۷۷ هزار و ۸۲۰ دستگاه در مدت مشابه سال ۱۴۰۲، تولید خودروسازان بخش خصوصی کاهش ۱۸ هزار و ۱۰۸ دستگاهی یا ۶.۵ درصدی داشته است. برآوردها نشان می‌دهد تولید این خودروسازان در پایان سال ۱۴۰۳ به عدد ۲۸۳ هزار دستگاه رسیده است که کاهش ۷.۷ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۲ دارد. در یک جمع‌بندی، تعداد تولید خودروسازان کشور اعم از بخش دولتی و خصوصی در سال ۱۴۰۳ حدود ۱ میلیون و ۳۱۹ هزار دستگاه برآورد می‌شود که نسبت به سال ۱۴۰۲ کاهش ۴ هزار دستگاهی (کمتر از نیم درصد) داشته است. با توجه به قطعی‌های مکرر برق و گاز در صنایع، به نظر می‌رسد عملکرد خودروسازان و به ویژه خودروسازان بخش خصوصی نسبتاً قابل دفاع باشد.
   خودروهای پرتیراژ در خودروسازان دولتی
در شرکت سایپا (بدون در نظر گرفتن شرکت‌های زامیاد، پارس خودرو و سایپا دیزل) بیشتر تیراژ تولید مربوط به خانوار x200 شامل تیبا، کوییک و ساینا بوده است. تعداد تولید این گروه ۲۰۸ هزار دستگاه بوده که البته کاهش ۱۵ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۲ دارد. پس از این گروه، بیشترین تولید مربوط به وانت ۱۵۱ با نزدیک به ۷۲ هزار دستگاه است که رشد ۱۶ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۲ دارد. خانواده شاهین با حدود ۴۹ هزار دستگاه، در رتبه سوم پرتیراژترین خودروهای سایپاست. تولید این گروه نسبت به سال ۱۴۰۲ کاهش ۸.۴ درصدی را تجربه کرده است. تولید محصولات چانگان با ۱۲ هزار دستگاه در رتبه چهارهم بوده و رشد ۵ برابری نسبت به سال ۱۴۰۲ داشته است. محصولات خانواده تویوتا با ۳۱۱ دستگاه و خودروی آریا با ۳۱ دستگاه، کمترین تولید را در این خودروساز به خود اختصاص داده است. اما براساس گزارش ماهانه شرکت پارس‌خودرو نیز، این شرکت زیرمجموعه گروه سایپا در سال ۱۴۰۳ تعداد ۱۰۴هزار و ۷۸۶ دستگاه انواع خودرو تولید کرده که نسبت به تولید ۱۰۲ هزار دستگاهی سال ۱۴۰۲ رشد ۲.۸ درصدی داشته است.
در تولیدات این خودروساز، پرتیراژترین خودرو مربوط به گروه Q200 با ۶۸ هزار و ۳۴۵ دستگاه بوده که کاهش ۱۲.۷ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۲ دارد. پس از آن، تولید ساینا با ۱۹.۵ هزار دستگاه دوم بوده و رشد ۱۰۰ درصدی داشته است. سهند با ۱۴ هزار و ۱۳۱ دستگاه رتبه سوم را داشته و تولید این خودرو نیز رشد ۱۰۰ درصدی دارد. کوییک معمولی با ۱۲۳۴ دستگاه رتبه سوم را داشته اما تولید آن کاهش ۹۴ درصدی داشته است. درمجموع، سایپا و پارس خودرو سعی کرده‌اند با تولید و عرضه خودروهای جدید، ظاهراً به نوعی از خودروهای زیان ده (به واسطه قیمت‌گذاری دولت) فرار کرده و البته تنوعی هم به تولیدات خود دهند.
در گروه ایران‌خودرو همچنان تولیدات گروه پژو رتبه اول را داشته و در سال ۱۴۰۳ ایران‌خودرو بیش از ۱۶۹ هزار دستگاه از این محصولات تولید کرده است. البته تولیدات گروه پژو در سال ۱۴۰۳ کاهش ۳۷ درصدی داشته است. پس از آن، گروه سورن با ۱۳۶ هزار دستگاه پرتیراژترین خودروی ایران‌خودرو بوده که تولید این گروه رشد ۱۱۶ درصدی در سال گذشته داشته است. دنا با ۹۲ هزار دستگاه دوم بوده و تولید آن ۶ درصد رشد داشته است. تارا با حدود ۷۲ هزار دستگاه و رشد ۴۴ درصدی در رتبه چهارم قرار داشته، هایما با ۱۶.۵ هزار دستگاه کاهش ۲۸ درصدی داشته، رانا با ۱۶ هزار دستگاه کاهش ۳۴ درصدی و تولید سایر محصولات با ۳۶ هزار دستگاه رشد ۷۶ درصدی داشته است.
   عقب‌نشینی مونتاژکاران
همان‌طور که گفته شد، در سال ۱۴۰۳ خودروسازان بخش خصوصی با یک عقب‌نشینی نسبت به سال ۱۴۰۲، کاهش تولید داشته‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد تا پایان ۱۱ماهه ۱۴۰۳ که آمار رسمی اعلام شده، تولید خودروسازان بخش خصوصی ۲۵۹ هزار و ۷۱۲ دستگاه بوده که نسبت به تولید ۲۷۷ هزار و ۸۲۰ دستگاه در مدت مشابه سال ۱۴۰۲ کاهش ۶.۵ درصدی را تجربه کرده است. به طور جزئی‌تر، در ۱۱ ماهه سال ۱۴۰۳ از کل تولیدات خودروسازان بخش خصوصی، تولید خودروهای سواری ۲۲۸ هزار و ۶۱۱ دستگاه بوده که رشد ۱.۵ درصدی داشته است. نکته قابل تامل در بین گروه‌های تولیدی این خودروسازان، کاهش ۵۰ درصدی تولیدات وانت بوده است. طی ۱۱ ماهه سال گذشته وانت تولیدی خودروسازان  مونتاژکار از ۳۰.۶ هزار دستگاه به ۱۵.۳ هزار دستگاه افت کرده است. طی ۱۱ماهه ۱۴۰۳ تولید ون ۱۹۰۴ دستگاه بوده که رشد ۱۸۹ درصدی داشته است. تولید مینی‌بوس و میدل‌باس ۴۶۵ دستگاه بوده که کاهش ۱۲ درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۲ داشته است. طی مدت مذکور، تولید اتوبوس ۷۶۵ دستگاه است که رشد ۱۰۰ درصدی را تجربه کرده است. همچنین تولید کامیونت، کامیون و کشنده نیز ۱۲.۶ هزار دستگاه بوده که کاهش ۳۸ درصدی داشته است.
البته این نکته لازم به ذکر است که تولید ۲۸۳ هزار و ۳۲۲ دستگاهی خودروسازان مونتاژکار در سال ۱۴۰۳ گرچه نسبت به سال ۱۴۰۲ روند کاهش داشته، اما همچنان پس از سال ۱۴۰۲؛ بالاترین مقدار تولید خودروسازان بخش خصوصی پس از سال ۱۴۰۲ است، به طوری که قبل از سال ۱۴۰۲ تولید این خودروسازان هیچ زمانی بالاتر از ۲۰۰ هزار دستگاه نبوده و بالاترین تیراژ آنها مربوط به سال ۱۴۰۱ با ۱۹۴ هزار دستگاه، سال ۱۳۹۶ با ۱۵۴ هزار دستگاه و سال ۱۳۹۳ با ۱۶۰ هزار دستگاه بوده است.
   کاهش ۲۰ درصدی تولید گروه بهمن
در بین خودروسازان بخش خصوصی، گروه بهمن از شرکت‌های بورسی خودروسازی است که داده‌های رسمی را به صورت ماهانه منتشر می‌کند. نگاهی به آخرین گزارش ماهانه این گروه نشان می‌دهد مجموع تولید این گروه در سه شرکت بهمن موتور، سیباموتور و ستاره نیک آریا در سال ۱۴۰۳ حدود ۳۲ هزار و ۳۳۴ دستگاه بوده که نسبت به تولید ۴۰ هزار و ۲۹۲ دستگاهی سال ۱۴۰۲ کاهش ۱۹.۸ درصدی (حدود ۸ هزار دستگاه) داشته است. در بین سه شرکت این گروه، تولیدات بهمن موتور از ۳۹ هزار و ۵۱ دستگاه در سال ۱۴۰۲ با کاهش ۲۱ درصدی به ۳۰ هزار و ۸۰۷ دستگاه رسیده است. با این حال، برخلاف تولیدات سواری بهمن‌موتور، تولیدات سیباموتور و ستاره نیک آریا با رشد همراه بوده است، به طوری که سیباموتور در سال ۱۴۰۳ تعداد ۱۳۵۳ دستگاه خودرو تولید کرده که رشد ۲۵ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۲ دارد و تولیدات ستاره نیک آریا نیز از ۱۶۱ دستگاه با رشد ۸ درصدی به ۱۷۴ دستگاه رسیده است. شرکت سیباموتور تولیدکننده انواع کشنده، کامیون و کامیونت و ستاره نیک آریا هم تولیدکننده اتوبوس‌های شهری و برون‌شهری است.
   آخرین وضعیت واردات
آخرین داده‌های از واردات خودرو مربوط به انتهای دی‌ماه است. براساس اظهارات رئیس گمرک ایران، در ۱۰ماهه سال ۱۴۰۳ تعداد ۴۹ هزار و ۲۹۷ دستگاه خودرو وارد کشور شده که از این تعداد، ۴۱ هزار و ۲۹۷ دستگاه مربوط به خودرو‌های بنزینی ترخیص‌شده به ارزش ۸۷۷ میلیون و ۸ هزاردستگاه نیز مربوط به خودرو‌های برقی است. نگاهی به داده‌های واردات خودرو نشان می‌دهد این تعداد واردات در ۱۰ماهه بیشترین واردات از ۱۳۹۶ تاکنون بوده است. گرچه آماری از کل واردات خودرو در سال ۱۴۰۳ منتشر نشده اما اگر روند واردات در دو ماه انتهایی نیز به قوت ۱۰ ماهه باشد، به نظر می‌رسد تعداد واردات به بیش از ۶۰ هزار دستگاه برسد.
   ۱۰ درصد افزایش قیمت خودرو فقط در یک ماه
گرچه تولید خودرو روند سال ۱۴۰۲ را ادامه داده و در مقایسه با تولید سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ که زیر یک میلیون دستگاه بوده، عدد نسبتا قابل توجهی است و به تولید قبل از تحریم‌ها تنه می‌زند و همچنین برخلاف سال‌های گذشته، واردات خودرو نیز عدد قابل توجهی بوده و بالاترین تعداد از سال ۱۳۹۶ تاکنون بوده است، اما در یک‌ماه اخیر به واسطه جهش نرخ ارز و تشدید انتظارات تورمی، قیمت بازاری اغلب خودروها روند رو به رشدی را تجربه کرده‌، به طوری‌که در یک ماه منتهی به ۱۷ فروردین ۱۴۰۴، از میان ۳۰ خودروی بررسی‌شده در این گزارش -طی یک‌ماه- قیمت‌ها به طور میانگین ۱۰ درصد افزایش داشته است. البته گفتنی است که در دو روز گذشته قیمت‌ها تا حدودی دچار ریزش شده‌اند؛ با این حال، در بین ۳۰ خودروی مورد بررسی در این لیست، بیشترین افزایش قیمت مربوط به خودروی ایکس۳۳ کراس (اتوماتیک) بوده که از ۱۷ اسفند ماه تا دیروز حدود ۲۲ درصد افزایش قیمت داشته و از ۱ میلیارد و ۸۳ میلیون تومان به ۱ میلیارد و ۳۲۰ میلیون تومان رسیده است. در رده‌های بعدی خودرو‌های ایکس۵۵ پرو، سایپا ۱۵۱ و تارا اتوماتیک وی۴ قرار می‌گیرند که طی یک‌ماه اخیر به ترتیب ۱۷ ، ۱۴ و ۱۳.۵ درصد افزایش قیمت داشته‌اند. نکته قابل تأمل این ماجرا آنجاست که اغلب خودروهایی که به میزان بیشتری گران شده‌اند، متعلق به گروه مدیران‌خودرو از مونتاژکاران بخش خصوصی‌اند؛ پس از آن خودروهای میان‌رده که بیشترین افزایش قیمت را از اسفند ۱۴۰۳ تا ۱۷ فروردین ۱۴۰۴ ثبت کرده‌اند به گروه ایران‌خودرو مربوطند.

برای عضویت در کانال رصد روز کلیک کنید