سنت های فراموش شده رمضان را بیشتر بشناسید
برخی آیین‌های اجتماعی ماه رمضان در طی سال‌ها و دهه‌های اخیر تا حدودی دلخوش تغییر شده و در مواردی بخش‌هایی از آن به کل کامل از بین رفته است
برخی آیین‌های اجتماعی ماه رمضان در طی سال‌ها و دهه‌های اخیر تا حدودی دلخوش تغییر شده و در مواردی بخش‌هایی از آن به کل کامل از بین رفته است
به گزارش رصد روز، آمدن انواع تکنولوژی‌ها و فناوریهای ارتباطی در جامعه امروز با برخی بی‌تفاوتی‌ها نسبت به بعضی از آیین‌های اجتماعی کهن و دامنه‌دار در طول قرن‌ها همراه است که متاسفانه این آمدن پدیده‌های نو و کمرنگ شدن و گاهی هم از بین رفتن برخی آیین‌های اجتماعی کهن، تاثیرات محسوسی در بعضی از رفتارهای عمومی در جامعه دارد. یکی از این آیین‌های اجتماعی فراگیر که همراه با سایر آیینها در طی سال‌ها و دهه‌های اخیر تا حدودی دلخوش تغییر شده و یا در مواردی بخش‌هایی از آن به کل کامل از بین رفته است، آداب و سنت‌های دیرینه ماه مبارک رمضان است که متناسب با تغییر و تحولات اجتماعی دچار تغییر شده و برخی سنت‌ها در این بخش به مرور از بین رفته است. یادآوری و بازخوانی برخی از این سنت‌های اجتماعی کهن در ارتباط با ماه مبارک رمضان خالی از لطف نیست.
در روزگاران قدیم، استقبال از ماه مبارک رمضان، معمولا از حدود نیمه شعبان شروع می‌شد. با گذر از جشن‌های نیمه شعبان، از میان اهل خانه، زنان و دختران پیشتاز استقبال از ماه مبارک رمضان می‌شدند و خانه‌تکانی را شروع می‌کردند. از انواع تمیزکاری، شستشو و بیرون آوردن وسایل خانه گرفته تا زدودن گرد و غبار و پهن کردن فرش‌های شسته‌شده بر دیوارها و پشت‌بام خانه‌ها که به نوعی یادآوری آمدن عید بود و زیبایی‌های خاص خود را داشت. خلاصه زن‌ها و دخترها به نظافت و سامان دادن کارهای خانه مشغول می‌شدند و مردها و پسرهای جوان هم در محل کارهای خود در بازار، تیمچه، نانوایی، آهنگری، رنگرزی و مشاغل دیگر برای استقبال از این ماه مبارک آماده می‌شدند.
مهمانی رفتن یا آمدن مهمان، معمولا با نظافت و آراستگی فرد و محیط هم همراه است. از زمان‌های قدیم رسم بوده و هنوز هم هست که با نزدیک شدن ماه مبارک رمضان، افراد دست به کار می‌شوند و تغییرات محسوسی در محیط پیرامون خود انجام می‌دهند؛ نوعی خانه‌تکانی که بیشتر یادآور روزهای پایانی زمستان و آمدن بهار طبیعت است و نشانه‌های آن را می‌توان در کوچه و بازار حس کرد؛ جنب‌وجوشی که بوی آمدن عید را می‌دهد. خوشبختانه این شور و شوق استقبال از بهار دل‌ها، ماه مبارک رمضان هنوز هم در میان بسیاری از مردم وجود دارد، اما در گذشته شدت بیشتری داشت. شاید هم به خاطر، زندگی‌های اغلب آپارتمانی باشد که معمولا نمود بیرونی چندانی ندارد و خانه‌تکانی‌ها هم گاهی به جابه‌جای دکوراسیون داخلی خانه خلاصه می‌شود که آن هم برای همگان قابل رویت نیست.
یکی از سنت‌های حسنه در استقبال از ماه مبارک رمضان که خوشختانه هیچ‌گاه کمرنگ نشده و هر سال به شکوه و عظمت آن افزوده شده است، آیین تطهیر و نظافت مساجد برای استقبال از ماه بندگی و مهمانی خداست که از دیرباز بین مومنان و روزه‌داران مرسوم بوده و هنوز با استقبال بیشتری از سوی مردم مواجه می‌شود. اغلب مومنان و روزه‌داران در ماه مبارک رمضان هم‌عقیده هستند که برای استقبال از ماه رمضان، مساجد در اولویت قرار دارد و باید برای سی روز و شب، آماده پذیرایی از مهمانان خداوند باشد. بسیاری از مردم حتی نذر می‌کنند که در این ایام مسجد را تمیز کنند. جارو کشیدن، غبارروبی و شستن با گلاب از سنت‌های مسلمانان ایرانی است.
از جمله آیین‌های زیبایی که مردم در زمان‌های قدیم در استقبال از ماه مبارک رمضان انجام می‌دادند و اکنون تقریبا از بین رفته است، سفر دسته‌جمعی اعضای خانواده‌ها به دامن طبیعت برای از بین بردن کینه و کدورت‌های احتمالی بین اعضای خانواده بود که باور داشتند به این شکل، اعضای یک خانواده با دلی بدون کینه و کدورت و با لبی خندان به استقبال ماه مبارک رمضان می رود. این رسم کهن همچون آیین سیزده به در بود تا پیش از آمدن ماه مبارک رمضان، اعضای خانواده با هم به دامن طبیعت بروند و اگر کدروتی است، به این شیوه زدوده شود.
رسم زیبای زدودن کدورت‌ها در دامن طبیعت، آن هم پیش از آمدن ماه مبارک رمضان، به محدوده اعضای خانواده محدود نمی‌شد و مردم در قدیم برای زدودن کینه و کدورت از دل دوستان و آشنایان در آستان ماه مبارک رمضان هم برنامه جداگانه‌ای داشتند. برای این منظور، مراسم «کلوخ اندازان» در آخرین جمعه ماه شعبان برگزار می شد. به این ترتیب، مردم گروه گروه به دامان طبیعت، گردشگاه‌ها، کوه و باغ‌ها رفته و به تفریح و شادی می‌پرداختند تا اگر در بین افراد فامیل و آشنایان کدورتی وجود دارد در مراسم کلوخ اندازان و پیش از آغاز ماه مبارک رمضان این کدورت‌ها از میان برود.
هنوز هم در اکثر نقاط ایران روز آخر ماه شعبان را روز «کلوخ اندازان» می‌گویند و برای این روز برنامه‌های ویژه‌ای دارند. در این روز ضمن اینکه مردم دور هم جمع می‌شوند و به شادی و شادمانی می‌پردازند، خود را برای ماه مبارک رمضان آماده می کنند. در روز کلوخ اندازان، بعضی‌ها در خانهِ بزرگِ خانواده جمع می‌شوند و بسیاری از مردم در صورت مناسب بودن فصل و هوا؛ اغلب در بهار و تابستان به باغ‌ها و گردشگاه‌های اطراف شهر و آبادی‌شان می‌روند و به تفریح و برپایی مراسم مخصوص روز کلوخ اندازان می‌پردازند. خوراک‌هایی که از قدیم برای این روز در نظر می‌گیرند بسیار متنوع است و افراد سعی می‌کنند آنچه میل‌شان باشد بخورند و خود را برای ماه مبارک رمضان که ماه امساک و پرهیز از زیادهخواری و گناه است آماده کنند.
یکی از رسم‌های زیبا و خاطره‌انگیز در استقبال از ماه مبارک رمضان که خوشبختانه هنوز هم در میان بسیاری از مومنان و روزه‌داران رایج است، رفتن به پیشواز ماه مبارک رمضان با گرفتن روزه در یک روزِ پیش از آغاز این ماه مبارک و نورانی است. البته برای اینکه رسم روز گرفتن در یک روز قبل از ماه مبارک رمضان که به نوعی حالت پیشواز از این ماه مبارک را دارد با مراسم کلوخ اندازان که آن هم در آخرین روز ماه شعبان انجام می‌شود، تداخل نداشته باشد، خانواده‌ها برنامه‌ریزی جداگانه‌ای هم دارند. برای این منظور، بسیاری از خانواده‌هایی هم که به پیشواز ماه رمضان می‌روند و روز آخر شعبان روزه می‌گیرند و از طرفی مقید به برگزاری مراسم کلوخ اندازان هستند، دو یا چند روز به ماه رمضان مانده به کلوخ اندازان می‌روند.
سنت قدیمی«خِضاب»، رنگ کردن موی سر و صورت و نیز دست و پا با موادی نظیر حَنا، یکی دیگر از آیین‌های استقبال از ماه مبارک رمضان در گذشته‌های دور بوده که البته هنوز هم در میان برخی مومنان و روزه‌داران رواج دارد. به بیان دیگر، حنا گذاشتن یکی از رسوم قدیمی استقبال از رمضان بود. تقریباً همه این کار را انجام می‌دادند و دست و پاهایشان را خضاب می‌کردند. افراد مسن و کسانی که موهایشان سفید شده بود نیز سر و صورت خود را با حنا رنگ می‌کردند. زنان هم با حنا ناخن‌هایشان را آرایش می‌کردند. باور بر این بود که دست‌هایی که در ماه رمضان برای دعا به آسمان بلند می‌شوند، باید آراسته باشند تا بهره بیشتری از درگاه الهی ببرند. به همین دلیل، بسیاری از روزه‌داران پیش از آغاز ماه مبارک، حنابندان می‌کردند و اثر آن تا پایان رمضان باقی می‌ماند، مگر برای کسانی که در عزای از دست دادن عزیزی بودند و از این رسم پرهیز می‌کردند.
