سهم ۱۶ درصدی دولت از خودرو

به گزارش رصد روز، بازار خودرو در ایران عجایب زیادی دارد. یکی از بحث‌برانگیزترین آن‌ها، سهم دولت از قیمت نهایی خودرو‌های داخلی و وارداتی است. این نکته لازم به ذکر است که در همه جای دنیا دولت‌ها انواع مختلفی از عوارض و مالیات را در حوزه خودرو وضع می‌کنند. اما مصادیق و مصارف این عوارض و مالیات در ایران و کشور‌های پیشرو بسیار متفاوت و متناقض است. برای مثال، در حالی که دولت‌های پیشرو این درآمد‌های ناشی از عوارض و مالیات خودرو را صرف تأمین هزینه‌های سرمایه‌گذاری در بخش حمل و نقل عمومی و زیرساخت‌های این حوزه می‌کنند؛ اما در ایران، دولت‌ها این دریافتی‌ها را صرف هزینه‌های جاری خود اعم از پرداخت حقوق و دستمزد و سایر هزینه‌های جاری می‌کنند. تفاوت دیگر عایدی دولت‌ها در جهان و ایران این است که عایدی دولت‌ها در ایران با سایر کشور‌ها بسیار متفاوت است. برای نمونه، در خودرو‌های تولید داخل بین ۱۶ تا ۱۸ درصد و در خودرو‌های وارداتی بعضاً تا ۱۰۰ درصد قیمت خودرو با عناوین مالیات و تعرفه و عوارض عاید دولت می‌شود.
در گزارش حاضر علاوه بر اشاره به درآمد‌های دولت از خودرو‌های وارداتی، جزئیات ریز قیمت دو خودروی داخلی را نیز بررسی شده است. نتایج نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۴، قیمت کارخانه‌ای خودرو‌های داخلی مانند سورن و آریسان به ترتیب حدود ۶۲۶ و ۵۸۲ میلیون تومان اعلام شده است که بخش قابل توجهی از این مبلغ، مربوط به مالیات‌ها و عوارض دولتی می‌شود. به طور متوسط، دولت از هر خودرو داخلی حدود ۱۰۰ میلیون تومان درآمد مستقیم کسب می‌کند که این رقم شامل مالیات بر ارزش افزوده، عوارض اسقاط فرسوده، مالیات شماره‌گذاری، بیمه شخص ثالث و هزینه‌های خدماتی مرتبط است. این درآمد هنگفت نه‌تنها از طریق فروش خودرو‌های داخلی به دست می‌آید، بلکه تعرفه‌های واردات خودرو نیز سهم بزرگی در درآمد‌های دولت دارد؛ به طوری که در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ درآمد دولت از حقوق ورودی خودرو‌های وارداتی به بیش از ۱۱۴ هزار میلیارد تومان رسیده است. مجموع درآمد دولت از بازار خودرو‌های داخلی و وارداتی در سال جاری بالغ بر ۲۱۴ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی می‌شود که اهمیت صنعت خودرو و نقش مالیات‌ها و عوارض در تأمین منابع مالی دولت را به وضوح نشان می‌دهد.

ماجرا از چه قرار است؟ 
بازار خودرو در ایران همواره یکی از بخش‌های مهم اقتصادی و درآمدزایی دولت بوده است. در سال جاری، قیمت نهایی خودرو‌های داخلی مانند سورن به حدود ۶۲۶ میلیون تومان و آریسان به بیش از ۵۸۰ میلیون تومان رسیده است. اما آنچه کمتر به آن توجه می‌شود سهم قابل‌توجه دولت از این قیمت‌هاست که از طریق انواع مالیات‌ها و عوارض وصول می‌شود. به طور متوسط، سهم دولت از هر خودرو در حدود ۱۰۰ میلیون تومان است؛ رقمی که حدود ۱۷ تا ۲۰ درصد قیمت نهایی خودرو را تشکیل می‌دهد. این سهم شامل مالیات بر ارزش افزوده، عوارض اسقاط فرسوده، مالیات شماره‌گذاری، بیمه شخص ثالث، هزینه‌های کارت هوشمند، خدمات ثبت‌نام و سایر هزینه‌های مرتبط است. مالیات بر ارزش افزوده به عنوان مهم‌ترین بخش مالیاتی، سهمی بیش از ۵۰ میلیون تومان در هر خودرو دارد که تنها از این محل بخش بزرگی از درآمد‌های دولت تأمین می‌شود. به علاوه، عوارض اسقاط فرسوده و مالیات شماره‌گذاری نیز بخش قابل توجهی از قیمت نهایی خودرو را تشکیل می‌دهند که نشان‌دهنده سیاست‌های مالیاتی و تعرفه‌ای دولت برای تنظیم بازار خودرو و کسب درآمد‌های کلان است. این سیاست‌ها علاوه بر افزایش درآمد‌های دولت، بر قیمت تمام شده خودرو تأثیرگذار بوده و نقش مهمی در تعیین سطح قیمت‌های بازار ایفا می‌کنند. از سوی دیگر، بازار واردات خودرو نیز درآمد‌های قابل توجهی را برای دولت به همراه دارد. تعرفه واردات خودرو در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ به ۱۰۰ درصد افزایش یافته که پیش‌بینی می‌شود درآمد دولت از این بخش به بیش از ۱۱۴ هزار میلیارد تومان برسد. با در نظر گرفتن درآمد‌های حاصل از مالیات‌ها و عوارض خودرو‌های داخلی و وارداتی، مجموع درآمد دولت از بازار خودرو در سال جاری بالغ بر ۲۱۴ هزار میلیارد تومان (۲۱۴ همت) برآورد می‌شود؛ رقمی که اهمیت صنعت خودرو و نقش مالیات‌ها و تعرفه‌ها در اقتصاد کشور را به خوبی نشان می‌دهد.

سهم ۹۹ میلیون تومانی دولت از هر خودرو سورن 
بررسی‌های «فرهیختگان» نشان می‌دهد قیمت کارخانه خودرو سورن در سال ۱۴۰۴ حدود ۶۲۶ میلیون تومان است که از دو بخش اصلی تشکیل شده است؛ بهای خالص کارخانه و هزینه‌های دولتی و خدمات جانبی. بهای خالص کارخانه معادل حدود ۵۱۷.۷ میلیون تومان است که حدود ۸۲.۶ درصد از کل مبلغ را تشکیل می‌دهد و نشان‌دهنده هزینه تولید و سود کارخانه سازنده است. سایر هزینه‌ها که سهم دولت و خدمات جانبی را شامل می‌شود، مبلغ قابل توجهی حدود ۱۰۸.۸ میلیون تومان یا تقریباً ۱۷ درصد قیمت نهایی خودرو را به خود اختصاص داده‌اند. این هزینه‌ها شامل عوارض اسقاط فرسوده، مالیات‌های مختلف (مالیات بر ارزش افزوده، مالیات شماره‌گذاری و ماده ۳۰ قانون مالیات بر ارزش افزوده)، بیمه شخص ثالث، هزینه‌های مربوط به کارت هوشمند، خدمات ثبت‌نام، پست، نصب پلاک و سایر خدمات مرتبط است.
از بین هزینه‌های دولتی، مالیات بر ارزش افزوده با مبلغ بیش از ۵۲ میلیون تومان سهم عمده‌ای دارد که نزدیک به ۸.۳ درصد قیمت کل خودرو را تشکیل می‌دهد. همچنین مالیات شماره‌گذاری و عوارض اسقاط فرسوده نیز سهم قابل توجهی در قیمت نهایی دارند. این ارقام نشان می‌دهد دولت از طریق مالیات‌ها و عوارض بخش مهمی از قیمت خودرو را دریافت می‌کند. نکته قابل توجه این است که هزینه‌های دولتی به طور مستقیم بر قیمت نهایی خودرو تأثیرگذار هستند و بخش قابل توجهی از هزینه خرید خودرو را شامل می‌شوند. این موضوع اهمیت توجه به سیاست‌های مالیاتی و عوارض را برای کنترل قیمت خودرو در بازار داخلی بیش از پیش نشان می‌دهد. ۹.۳ میلیون تومان معادل ۱.۵ درصد از حق بیمه شخص ثالث را کنار بگذاریم، سهم دولت از فروش خودروی صفر کیلومتر سورن پلاس ۹۹ میلیون تومان و سهم کارخانه حدود ۵۱۸ میلیون تومان خواهد بود.

۱۸ درصد قیمت آریسان در جیب دولت 
قیمت نهایی خودرو آریسان شامل دو بخش اصلی است: بهای خالص کارخانه و هزینه‌های مربوط به دولت. بهای خالص کارخانه که قیمت پایه خودروست، حدود ۴۶۹ میلیون تومان است و تقریباً ۸۰ درصد از کل مبلغ پرداختی را تشکیل می‌دهد. این مبلغ نشان‌دهنده هزینه تولید و سود کارخانه سازنده خودرو است. علاوه بر این، هزینه‌های متعددی تحت عنوان مالیات‌ها، عوارض و خدمات دولتی به خودرو اضافه می‌شود که جمع آن‌ها حدود ۱۱۳.۵ میلیون تومان یا نزدیک به ۲۰ درصد قیمت کل است. این هزینه‌های دولتی شامل عوارض اسقاط فرسوده (۳۵ میلیون تومان)، مالیات بر ارزش افزوده (حدود ۵۰.۴ میلیون تومان)، مالیات شماره‌گذاری (حدود ۶ میلیون تومان)، بیمه شخص ثالث (حدود ۱۰.۷ میلیون تومان) و هزینه‌های جانبی مانند خدمات کارت هوشمند، هزینه پست و نصب پلاک است. این اعداد نشان می‌دهد دولت سهم قابل توجهی در قیمت نهایی خودرو دارد و بخش زیادی از مبلغی که خریدار پرداخت می‌کند به صورت مالیات و عوارض به دولت می‌رسد. به عبارتی، اگر سهم ۱.۸ درصدی بیمه شخص ثالث که به شرکت‌های بخش خصوصی بیمه می‌رسد را از قیمت کم کنیم، عملاً سهم دولت از این خودرو به ۱۸ درصد می‌رسد.
در نهایت، مجموع قیمت خالص کارخانه و هزینه‌های دولتی به حدود ۵۸۲.۷ میلیون تومان می‌رسد که قیمت نهایی خودرو است. این تقسیم‌بندی به خوبی نشان می‌دهد که تغییرات در سیاست‌های مالیاتی و عوارض می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر قیمت تمام شده خودرو داشته باشد و به همین دلیل بررسی دقیق ساختار قیمت خودرو از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در خودروهای داخلی با قیمت تقریبی ۶۳۰ میلیون تومان، دولت به‌طور مستقیم از محل عوارض و مالیات حدود ۱۰۰ میلیون تومان درآمد کسب می‌کند. این مبلغ شامل مالیات بر ارزش افزوده، عوارض اسقاط فرسوده، مالیات شماره‌گذاری، بیمه شخص ثالث و سایر هزینه‌های خدماتی است که به قیمت نهایی خودرو اضافه می‌شود. نکته مهم این است که این درآمد صرفاً از محل مالیات‌ها و عوارض بوده و درآمدهای مالکیتی دولت در شرکت‌های خودروسازی بزرگی مثل سایپا و ایران‌خودرو در این محاسبه لحاظ نشده است. بنابراین، سهم دولت از قیمت خودرو فراتر از این رقم بوده و شامل بخش‌های مختلف دیگری نیز می‌شود، اما همین مبلغ حدود ۱۰۰ میلیون تومان به‌طور مستقیم از جیب خریداران خودروهای داخلی به خزانه دولت واریز می‌شود که نشان‌دهنده سهم قابل توجه دولت در بازار خودرو است.

درآمد ۲۱۴ همتی دولت از مالیات و تعرفه خودرو 
با توجه به اینکه قیمت کارخانه‌ای خودروهای داخلی در بازه ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلیون تومان قرار دارد، اگر میانگین قیمت را حدود ۶۰۰ میلیون تومان فرض کنیم، دولت به‌طور متوسط از هر خودرو حدود ۱۰۰ میلیون تومان درآمد کسب می‌کند. این درآمد عمدتاً از محل مالیات ارزش افزوده، هزینه شماره‌گذاری و نقل و انتقال خودرو تأمین می‌شود. سالانه حدود یک میلیون دستگاه خودروی داخلی در کشور تحویل داده می‌شود که درآمد دولت از این خودروها، تنها از محل مالیات‌ها و عوارض، به بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان (۱۰۰ همت) می‌رسد. همچنین اگر درآمدهای مربوط به خودروهای وارداتی نیز محقق شود، بر اساس پیش‌بینی‌های قانون بودجه سال ۱۴۰۴، دولت می‌تواند از تعرفه واردات خودرو حدود ۱۱۴ هزار میلیارد تومان دیگر درآمد کسب کند. بدین ترتیب، مجموع درآمد دولت از بازار خودروهای داخلی و وارداتی در سال جاری به رقمی معادل ۲۱۴ هزار میلیارد تومان (۲۱۴ همت) خواهد رسید. این آمار نشان‌دهنده نقش کلیدی مالیات‌ها و عوارض در درآمدهای دولت از صنعت خودرو و اهمیت این بخش در اقتصاد کشور است.

۱۱۴ همت از واردات 
بررسی عملکرد مالی سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد دولت از محل نقل و انتقال خودرو و شماره‌گذاری، حدود ۳۵.۴ هزار میلیارد تومان درآمد کسب کرده است. این گزارش توسط سازمان امور مالیاتی منتشر شده و نمایانگر سهم قابل توجه این بخش در درآمدهای دولت است. دولت در قانون بودجه سال ۱۴۰۴ درآمدی بالغ بر ۱۱۴ هزار میلیارد تومان را از حقوق ورودی خودرو پیش‌بینی کرده است. این رقم نشان‌دهنده اهمیت درآمدهای حاصل از واردات خودرو در بودجه سالانه کشور است. نکته قابل توجه این است که تعرفه واردات خودرو، که پیش‌تر در مجلس به ۶۰ درصد کاهش یافته بود، پس از بررسی و همکاری دولت با مجمع تشخیص مصلحت نظام به ۱۰۰ درصد افزایش یافت. این تصمیم به منظور حمایت از تولید داخلی و کنترل واردات اتخاذ شده است و تاثیر قابل‌توجهی بر درآمدهای دولت خواهد داشت. علاوه بر درآمد دولت از واردات خودرو؛ در قانون بودجه سال ۱۴۰۴، دولت درآمدهای مختلفی در بخش خودرو پیش بینی کرده که شامل درآمد ۴.۵ هزار میلیارد تومانی از مالیات بر انواع خودروهای سواری و وانت دوکابین دارای شماره انتظامی شخصی با قیمت بالا، ۲۰.۷ هزار میلیارد تومان از مالیات شماره‌گذاری خودرو، و یک هزار میلیارد تومان از درآمد حاصل از واگذاری و تعویض پلاک خودرو و موتورسیکلت است. همچنین، دو هزار میلیارد تومان درآمد از محل اخذ عوارض شماره‌گذاری خودروهای وارداتی که برای نخستین بار شماره‌گذاری می‌شوند، و ۱۵ میلیارد تومان درآمد پیش‌بینی شده از معاینه فنی خودروها برای سال جاری در نظر گرفته شده است. همچنین در بودجه سال ۱۴۰۴، درآمدی معادل ۴ هزار میلیارد تومان از محل دریافت یک درصد از قیمت فروش هر دستگاه خودرو، ماشین‌آلات سنگین و سبک و موتورسیکلت پیش‌بینی شده است. علاوه بر این، درآمدی حدود ۱.۵ هزار میلیارد تومان از محل اخذ یک‌ونیم درصد قیمت فروش خودرو یا موتورسیکلت در نظر گرفته شده است.

برای عضویت در کانال رصد روز کلیک کنید