وضعیت تامین آب در سیستان و بلوچستان به تانکرهای آب‌رسان یا گودال‌هایی موسوم به هوتگ‌ها گره خورده است. در همین زمینه این پرسش مطرح می‌شود که نبود شبکه آبرسانی پایدار در قرن بیست‌ویکم نشانه‌ای جز نبود اراده مسئولان در تامین آب برای شهروندا...
به گزارش رصد روز، وضعیت تامین آب در سیستان و بلوچستان یکی از جدی‌ترین بحران‌های زیست‌محیطی و انسانی این استان به شمار می‌رود. با وجود وعده‌های مکرر مسئولان و کلنگ‌زنی‌های نمایشی پروژه‌های آبرسانی به استان، هزاران روستانشین در این استان همچنان از آب آشامیدنی سالم محروم هستند و برای تامین نیازهای اولیه خود به روش‌های سنتی و پرخطر متوسل می‌شوند.
بسیاری از روستاهای سیستان و بلوچستان، به‌ویژه در جنوب استان، فاقد شبکه لوله‌کشی آب هستند و آب موردنیاز آنها از طریق تانکرهای سیار تامین می‌شود. این روش نه‌تنها ناکارآمد و پرهزینه است، بلکه به دلیل ناپایداری و تاخیرهای مکرر، زندگی روزمره مردم را مختل کرده است.
آن طور که از شواهد پیداست، آبرسانی روستاهای جنوب سیستان و بلوچستان به طور عمده با تانکر انجام می‌شود و لوله‌کشی انجام نشده است.
اسماعیل حسین‌بر، فعال اجتماعی حاضر در منطقه سیستان و بلوچستان، در اردیبهشت ۱۴۰۱ به شرق گفت: در تمام حوزه‌ها، به‌ویژه در روستاها، مشکلات فراوانی وجود دارد. برای مثال، سراوان حدود ۵۰ هزار نفر جمعیت دارد که برای این تعداد افراد با تانکر و آن هم یک بار در ماه آبرسانی می‌شود. اکثر شهرهای اطراف در حال حاضر مشکل آب دارند و در حوزه جاده‌سازی، به‌ویژه جاده‌های شهری و بین شهری شرایط وحشتناک است و از این راه‌ها با تانکر آبرسانی می‌کنند.
در برخی مناطق، حتی شهرهایی مانند سیرکان با وجود داشتن زیرساخت‌های لوله‌کشی، هنوز از طریق تانکر آبرسانی می‌شوند. این شهر به‌عنوان تنها شهری در ایران شناخته می‌شود که با وجود زیرساخت‌های لوله‌کشی، آب لوله‌کشی ندارد.
این در حالی است که در اردیبهشت سال ۱۴۰۴، وزارت نیرو وعده طرح انتقال آب از سد ماشکید علیا به شهرهای سیستان و بلوچستان را داد. این پروژه شامل آبرسانی به شهرهای سوران، مهرستان و هیدوچ می‌شود، اما هیچ آورده‌ای برای شهر سیرکان که در فاصله ۶۵ کیلومتری این سد واقع شده است، ندارد.
هاشم امینی، مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، در خرداد ۱۴۰۳ در نشست خبری افتتاح طرح‌های آب و برق استان سیستان و بلوچستان مدعی شد: ورود بخش مهندسی و کار شبانه‌روزی و مستمر در وزارت نیرو و دولت سیزدهم باعث شد دغدغه تامین آب شرب و بهداشتی در استان سیستان و بلوچستان به‌ویژه در بخش شمالی سیستان و زاهدان در فاز نخست رفع و با اجرای این پروژه‌ها، پایداری کیفی و کمی آب شرب و بهداشت تضمین شود.
با این حال، شاید بتوان این طرح‌ها را طرح‌های موقتی برای سرپوش گذاشتن بر بحران آب سیستان و بلوچستان دانست. طرح‌های آبرسانی در دولت‌های مختلفی انجام شده بود، اما تاکنون هیچ یک نتوانستند مشکل استان را حل کنند.
کم‌آبی از مهم‌ترین بحران‌های استان سیستان و بلوچستان است که به دلیل نبود هیچ‌گونه اقدامات ساختاری برای لوله‌کشی به استان، مردم باید آب موردنیاز خود را با تانکر تامین کنند. البته تانکر شاید بی‌خطرترین نوع تامین آب در این استان باشد.
در مناطقی که لوله‌کشی انجام شده، مشکلاتی مانند فشار پایین آب و قطعی‌های مکرر وجود دارد. به‌عنوان مثال، در چابهار، آب به‌صورت جیره‌بندی توزیع می‌شود و مردم مجبور هستند آب را در حوض‌های انبار ذخیره کنند.
آن طور که رحیم جدگال، رئیس شورای شهر چابهار، در دی سال گذشته به ایلنا گفت: مسیر لوله‌های آب شهرستان چابهار باز است و مردم باید به صورت حوض انبار، آب را ذخیره کنند و در واقع آب جیره‌بندی استفاده کنند. آب به‌صورت هر روزه در کانال لوله‌کشی وجود ندارد و مردم آب ذخیره‌شده را در زمان نبود آب استفاده می کنند.
وی با اشاره به قطعی‌های مکرر آب در چابهار گفت: به دلیل اتفاقاتی که در مسیر لوله‌کشی آب رخ می‌دهد مردم در زمان سهمیه‌بندی هم آب ندارند و آب مصرفی قطع است.
در بسیاری از مناطق روستایی، مردم برای تامین آب مورد نیاز خود به منابع سنتی مانند «هوتگ» متوسل می‌شوند. هوتگ‌ها گودال‌هایی هستند که آب باران یا سیلاب‌ها در آنها جمع می‌شود و به‌عنوان منبع آب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این منابع نه‌تنها بهداشتی نیستند، بلکه خطراتی مانند غرق‌شدگی کودکان و حمله گاندوها را نیز به‌همراه دارند. استفاده ناگزیر مردم از هوتگ‌ها باعث شده است تا کودکان همواره در خطر غرق‌شدن، زخمی‌شدن یا شکار گاندوها باشند.
همچنین، در برخی مناطق، مردم از آب‌هایی استفاده می‌کنند که حیوانات نیز از آنها می‌نوشند. این امر خطرات بهداشتی جدی به‌همراه دارد.
معین‌الدین سعیدی، نماینده مردم چابهار، نیکشهر، دشتیاری، کنارک و قصرقند در سال ۹۹ با بیان اینکه فریاد تشنگی مردم سیستان و بلوچستان به گوش مدیران وزارت نیرو نمی‌رسد به عصرایران گفت: مسئولیت پرپر شدن کودکان منطقه بلوچستان در هوتگ‌ها و اتفاقات این‌چنینی که هر از چند گاهی تکرار می‌شوند با وزارت نیروست.
او ضمن انتقاد نسبت به سومدیریت و توجه‌نکردن وزارت نیرو به رفع مشکلات بی‌آبی، فقدان شبکه آبرسانی و غرق شدن کودکان در رودخانه‌ها، این نهاد را مسئول جان کودکان و مردم محروم منطقه دانست و عنوان کرد: تنها ۱۹ درصد مردم حوزه دشتیاری و چابهار دسترسی به آب شرب بهداشتی دارند و ۸۱ درصد به صورت سقایی یا سیار آبرسانی می‌شوند.
بحران آب در سیستان و بلوچستان تاثیرات گسترده‌ای بر زندگی مردم داشته است. خشکسالی‌های مداوم و کمبود آب باعث کاهش فعالیت‌های کشاورزی و دامداری شده و معیشت مردم را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داده است.
به‌رغم منابع آبی موجود، دو عامل کمبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و مدیریت ناکارآمد باعث شده‌اند تا مردم این استان برای تامین نیازهای اولیه خود با مشکلات جدی مواجه باشند. آبرسانی وابسته به هوتگ و تانکر به‌طور مستقیم به اجرانشدن طرح‌های آبرسانی پایدار مربوط است.
وضعیت بحرانی تامین آب در سیستان و بلوچستان را نمی‌توان تنها به خشکسالی یا کاهش بارندگی نسبت داد؛ آنچه به‌صورت مستقیم و ساختاری این بحران را تداوم بخشیده، نبود زیرساخت‌های پایدار و فراگیر آبرسانی از طریق شبکه لوله‌کشی است.
در نبود لوله‌کشی و آبرسانی پایدار، مردم مجبور هستند از شیوه‌های جایگزینی مانند آبرسانی سیار با تانکر، برداشت آب از هوتگ یا حتی استفاده از منابع ناسالم و مشترک با دام‌ها استفاده کنند. این روش‌ها نه‌تنها کارآمد نیستند، بلکه به‌شدت پرهزینه و غیرقابل اتکا هستند. در چنین شرایطی مردم باید هر روز نگران رسیدن تانکر، سالم بودن آب داخل آن و حتی توانایی ذخیره‌سازی این آب باشند.
با وجود منابع آبی در منطقه، از جمله چاه‌های نیمه‌عمیق و امکان انتقال آب از سد پیشین یا دریای عمان برای برخی نقاط جنوبی، نبود شبکه لوله‌کشی باعث شده است این منابع بی‌اثر بمانند.
اگر لوله‌کشی گسترده، سراسری و مجهز به تجهیزات پمپاژ و تصفیه انجام شده بود، نه نیاز به تانکر بود، نه هوتگ، نه آب شور و آلوده و نه بحران‌هایی مانند غرق‌شدگی و شیوع بیماری. آنچه مردم سیستان و بلوچستان را درگیر ابتدایی‌ترین نیاز انسانی کرده، نبود باران نیست؛ بلکه فقدان اراده، سرمایه‌گذاری و مدیریت در ایجاد زیرساخت آبرسانی است.
برای عضویت در کانال رصد روز کلیک کنید
