متغیرهای تورم‌ساز زیر ذره‌بین

به گزارش رصد روز، در ادامه سری گزارش‌های مربوط به بررسی روند کل‌های پولی در سال ۱۴۰۲ در این گزارش آمار این متغیرها در شهریور ماه این سال مورد بررسی قرار می‌گیرد. کل‌های پولی همان ذخایر پول در کشور هستند که به اشکال مختلفی خلق می‌شوند. پولی که بانک مرکزی منتشر می‌کند پایه پولی است که توان خلق چندین برابر پول بیشتر را دارد. نقدینگی نیز پولی است که توسط بانک‌ها خلق می‌شود.

چنانکه آمار بانک مرکزی نشان می‌‌دهد در شهریور ماه ۱۴۰۲ تحولات مهمی در کل‌های پولی رخ داده که برخی از آن‌ها یعنی مثبت شدن دولت به بانک مرکزی و رشد نقطه به نقطه حدود ۲۱۴ درصدی بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در مدت اخیر بی‌سابقه بوده است. افزایش سرعت رشد پایه پولی و افزایش ضریب فزاینده نسبت به مرداد، ادامه افت سرعت رشد نقدینگی و افزایش سهم پول در آن نسبت به ماه قبل از دیگر تحولات مهم پولی در این ماه است.

افزایش سرعت رشد پایه‌پولی و ادامه افت سرعت رشد نقدینگی
حجم پایه پولی یا پول پر قدرت بانک مرکزی در شهریور ماه ۱۴۰۲ برابر با ۹۸۱ هزار میلیارد تومان و رشد نقطه به نقطه آن در شهریور ماه ۱۴۰۲ یعنی تغییرات آن نسبت به شهریور ۱۴۰۱ برابر با ۴۲ درصد شد. رشد این متغیر نسبت به شهریور ۱۴۰۱ به مقدار ۹ واحد درصد و نسبت به ماه قبل به مقدار ۰.۴ واحد درصد افزایش یافته بود. این یعنی چاپ پول توسط بانک مرکزی سرعت بیشتری گرفت.

افزایش سرعت رشد پایه پولی در حالی است که ضریب فزاینده پولی یعنی سرعت تبدیل پایه پولی به نقدینگی نیز افزایش یافت و از ۷.۲۰ در مرداد ماه به ۷.۲۴ در شهریور ماه رسید و بنابراین ۰.۰۴ واحد افزایش یافت. البته افزایش ۰.۴ واحدی ضریب فزاینده در حالی است که سرعت موتور خلق نقدینگی نسبت به شهریور ۱۴۰۱ به مقدار ۰.۸۶ واحد کم شده بود.

نقدینگی نیز همچون ماه‌های قبل به افت سرعت رشد خود در ادامه داد و رشد نقطه به نقطه آن به ۲۶.۹ درصد و حجم آن از مرز ۷ هزار همت رد شد. این افت سرعت در نتیجه‌ی سیاست‌های کنترلی شدید بانک مرکزی بر بانک‌ها به منظور کنترل خلق پول و در نتیجه مهار تورم بود.

اما با وجود افت سرعت خلق نقدینگی، سهم پول در نقدینگی نسبت به سهم شبه‌پول بیشتر شد.

رشد سهم پول، افت سهم شبه‌پول
نقدینگی از دو جزء پول و شبه‌پول تشکیل می‌شود که در میان پول قدرت خلق تورم بیشتری دارد زیرا در مبادلات بیشتر دست به دست می‌شود.

سهم پول در شهریور ۱۴۰۲ به ۲۵.۲ درصد رسید که نسبت به ماه قبل ۰.۱ واحد درصد و نسبت به ماه مشابه سال قبل ۲.۵ واحد درصد افزایش یافت. این یعنی در این ماه مقداری پول از حساب‌های بلندمدت بانکی خارج و به حجم پول نقد اضافه شده است، در نتیجه سیالیت نقدینگی و بنابراین قدرت خلق تورم آن بیشتر شد. کارشناسان یک علت این امر را رشد فضای نااطمینانی در اقتصاد کشور می‌دانند.

اما شاید مهم‌ترین تحولات پولی در این ماه را در اجزای پایه پولی بتوان مشاهده کرد. در این میان بدهکار شدن دولت به بانک مرکزی پس از ۱۵ ماه قابل ملاحظه است.

خالص بدهی دولتی پس از ۱۵ ماه مثبت شد
منابع پایه پولی ۴ جزء دارد که یکی از آن‌ها خالص بدهی دولت به بانک مرکزی است. دولت نزد بانک مرکزی سپرده‌هایی دارد و همچنین در صورت داشتن کسری بودجه و نیاز به منابع از بانک مرکزی استقراض می‌کند. اختلاف این سپرده‌ها و قرض‌ها خالص بدهی دولت به بانک مرکزی را تشکیل می‌دهد.

در شهریور ۱۴۰۲ دولت پس از ۱۵ ماه به بانک مرکزی بدهکار شد و بدهی‌اش به ۷۷ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان رسید که ار خرداد ۱۴۰۱ بی سابقه بود. بررسی ارقام سپرده و استقراض دولت از بانک مرکزی نشان می‌دهد در چند ماه اخیر منتهی به شهریور هم حجم سپرده‌های دولت در بانک مرکزی کاهش یافته و هم حجم استقراض آن از بانک مرکزی افزایش یافته است.

تغییر مهم دیگر در این ماه رسیدن حجم بدهی‌های خارجی به کمترین سطح آن از مرداد ۱۴۰۲ است.

دارایی خارجی در پایین‌ترین سطح دو سال گذشته
جزء دیگر پایه پولی دارایی‌های خارجی آن است که به معنای ذخایر طلا و ارزی است که از طرق گوناگون در اختیار دارد.

حجم دارایی‌های خارجی از ابتدای سال ۱۴۰۲ کاهش یافت به طوری که سهم آن در پایه پولی به مقدار قابل توجهی افت کرد. در شهریور نیز این کاهش ادامه یافت و حجم پایه پولی به کمترین سطح آن از مرداد ۱۴۰۰ رسید و برابر با ۴۹۲ هزار و ۷۳۰ میلیارد تومان شد که تنها ۵۰.۲ درصد از پایه پولی را تشکیل می‌داد. بررسی‌ها نشان می‌دهد افت سهم دارایی‌ها به تنها نیمی از حجم پایه پولی حداقل از ابتدای سال ۱۳۸۹ بی‌سابقه بوده است.

برخی کارشناسان این موضوع را حاکی از ارزپاشی این نهاد به منظور حفظ قیمت ارز دانستند، اما بانک مرکزی با ارائه توضیحاتی این موضوع را رد کرد.

اتفاق مهم دیگر در پایه پولی ادامه رشد بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی بود به طوری که رشد نقطه به نقطه این بدهی‌ها از مرز ۲۰۰ درصد هم رد شد.

رشد نقطه به نقطه بدهی بانک‌ها بیش از ۲۰۰ درصد
بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی جزء مهم دیگری از پایه پولی است. بانک‌ها در صورت تقاضای زیاد وام از سوی جامعه و عدم داشتن منابع کافی برای پاسخ به این تقاضا از بانک مرکزی استقراض می‌کنند.

رشد بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی از وقایع ثابت ماه‌های منتهی به شهریور ۱۴۰۲ بود به طوری که بیشترین سهم را در رشد نقطه به نقطه پایه پولی داشتند.

اما رشد این بدهی‌ها در شهریور این سال رکورد جدیدی را ثبت کرد. حجم این بدهی‌ها در این ماه به ۵۲۱ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان رسید که نسبت به شهریور سال قبل ۲۱۳.۹ درصد رشد کرده بود.

همچنین سهم آن‌ها در پایه پولی به ۵۳.۱ درصد رسید که بیشترین سهم بدهی بانک‌ها از بهمن ۱۳۹۷ بود.

کارشناسان علت این رشد بی‌سابقه را در تنگنا بودن بانک‌ها برای خلق نقدینگی به دلیل اعمال حاکمیت سختگیرانه‌ی بانک مرکزی در این ماه‌ها می‌دانند. به عبارت دیگر سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی به منظور کنترل نقدینگی سبب شد پایه پولی از محلی دیگر رشد کند.

برای عضویت در کانال رصد روز کلیک کنید