نهضت ملی مسکن آزمون سخت خانم وزیر

به گزارش رصد روز، آخرین آمار وزارت راه و شهرسازی دولت چهاردهم نشان می‌دهد ساخت مسکن در کشور از حیث دخالت دولت به شش دسته مختلف تقسیم می‌شود: نهضت ملی مسکن، خودمالک شهری، خودمالک روستایی، بافت فرسوده، مشارکتی و ساخت‌وساز غیردولتی. آمارهای رسمی وزارت راه و شهرسازی نشان می‌دهد تا پایان تیر ۱۴۰۴، تعداد واحدهای مسکونی دارای تخصیص پروژه حدود ۸۰۵ هزار واحد است که در نهایت، تعداد واحدهای اتمام کارهای پایانی ۴۰ هزار و ۲۰۱ واحد گزارش شده که از این میزان، ۱۸ هزار و ۸۹۲ واحد (معادل ۴۷ درصد) در دولت چهاردهم تکمیل شده است.
همچنین در روزهای گذشته حبیب‌الله طاهرخانی، معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی در یک برنامه تلویزیونی گفت: «در زمان حاضر حدود ۸۵۰ هزار واحد مسکونی در قالب نهضت ملی مسکن در دستور کار است که ۶۰ هزار واحد آن افتتاح شده و باقی در حال ساخت است.»‌ با درنظر گرفتن آمارهای قبلی وزارت راه، براساس روایت اول سهم دولت چهاردهم از کل واحدهای به اتمام رسیده نهضت ملی مسکن ۱۹ هزار واحد و براساس روایت معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی این تعداد حدود ۳۹ هزار واحد تا روزهای اخیر خواهد بود. ۱۹ هزار یا ۳۹ هزار واحد هر چه باشد، آنچه ساخته و تحویل شده با آنچه تکلیف قانون جهش مسکن مبنی بر ساخت سالانه یک میلیون مسکن بوده، راهی از زمین تا آسمان دارد.

آخرین وضعیت پروژه‌های نهضت ملی مسکن
آمارهای متفاوتی از وضعیت ساخت‌وساز و اتمام کار پروژه نهضت ملی مسکن منتشر می‌شود. بر این اساس، آنچه در دولت سیزدهم از کارنامه ساخت مسکن منتشر می‌شد، بسیار متفاوت از آن چیزی است که در دولت فعلی منتشر می‌شود. بررسی آخرین آمارهای وزارت راه و شهرسازی دولت چهاردهم نشان می‌دهد یکی از دلایل این تفاوت آماری، مربوط به تفسیر و برداشتی است که از پروژه‌های مختلف ساخت مسکن وجود دارد. به عبارتی، ساخت مسکن در کشور در حال حاضر به شش شکل مختلف در حال انجام است. این شش مورد شامل ۱- پروژه‌های نهضت ملی مسکن، ۲- پروژه‌های خودمالک شهری، ۳- پروژه‌های خودمالک روستایی، ۴- پروژه‌های بافت فرسوده، ۵- پروژه‌های مشارکتی و ۶- ساخت‌وساز غیردولتی (انبوه‌سازی یا تک‌پروژه‌ها) می‌شود.
آمارهای رسمی از عملکرد تسهیلات پرداختی در چهارچوب قانون جهش تولید مسکن تا پایان تیرماه ۱۴۰۴ حاکی از آن است که تاکنون یک میلیون و ۸۳۰ هزار و ۷۸۶ واحد مسکن به شبکه بانکی معرفی شده که شامل ۸۸۴ هزار پروژه نهضت ملی مسکن، ۳۹۸ هزار پروژه خودمالک شهری، ۵۰۹ هزار خودمالک روستایی، ۲۲.۵ هزار خودمالک بافت فرسوده و ۱۶.۵ هزار پروژه مشارکتی است. براساس آخرین آمارهای وزارت راه و شهرسازی از عملکرد پروژه‌های حمایتی بر اراضی اجاره ۹۹ ساله، تا پایان تیر ۱۴۰۴ مجموع متقاضیان مؤثر تجمیعی این طرح‌ها به ۸۵۷ هزار و ۹۹۴ نفر رسیده که از این تعداد، ۴۷ هزار و ۱۶۶ نفر (معادل ۵.۵۰ درصد) مربوط به دوره فعالیت دولت چهاردهم است. بر اساس این گزارش، تعداد متقاضیان تخصیص پروژه تا تاریخ یادشده ۸۰۵ هزار و ۳۷۲ نفر ثبت شده که ۶۲ هزار و ۹ نفر (معادل ۷.۷۰ درصد) در دوره فعلی دولت ثبت‌نام کرده‌اند. همچنین، تعداد واحدهای دارای قرارداد مشارکت مدنی ۴۷۲ هزار و ۲۳۰ واحد بوده که ۱۰۹ هزار و ۲۹۰ واحد (۲۳.۱۴ درصد) آن در دولت چهاردهم به امضا رسیده است.
آمارها نشان می‌دهد تعداد واحدهای دارای پروانه ساختمانی ۶۷۱ هزار و ۸۶۰ واحد است که سهم دولت چهاردهم از این رقم ۱۸۰ هزار و ۳۲۸ واحد (۲۶.۸۴ درصد) بوده است. در بخش آغاز عملیات اجرایی، از مجموع ۶۳۰ هزار و ۹ واحد ثبت‌شده، ۹۱ هزار و ۸۲۶ واحد (۱۴.۵۸ درصد) مربوط به این دوره است.
در حوزه اجرای عملیات، تعداد واحدهای به مرحله فونداسیون رسیده ۴۸۲ هزار و ۸۵۶ واحد است که ۹۸ هزار و ۴۶ واحد (۲۰.۳۱ درصد) در دولت چهاردهم اجرا شده است. همچنین، تعداد واحدهای دارای اسکلت و سقف ۳۰۰ هزار و ۲۹۴ واحد بوده که سهم دوره فعلی ۱۰۸ هزار و ۳۶۲ واحد (۳۶.۰۹ درصد) است.
در بخش سفت‌کاری، ۱۲۸ هزار و ۵۳۰ واحد به این مرحله رسیده‌اند که ۵۱ هزار و ۱۳۷ واحد (۳۹.۷۹ درصد) آن در دولت چهاردهم انجام شده است. آمار واحدهای دارای نازک‌کاری نیز ۷۰ هزار و ۸۱۵ واحد ثبت شده که ۳۲ هزار و ۶۶۷ واحد (۴۶.۱۳ درصد) در این دوره تکمیل شده است. در نهایت، تعداد واحدهای اتمام کارهای پایانی ۴۰ هزار و ۲۰۱ واحد گزارش شده که از این میزان، ۱۸ هزار و ۸۹۲ واحد (معادل ۴۶.۹۹ درصد) در دولت چهاردهم تکمیل شده است.

عملکرد تسهیلات پرداختی قانون جهش تولید مسکن 
گزارش عملکرد تسهیلات پرداختی قانون جهش تولید مسکن نشان می‌دهد که از مجموع یک میلیون و ۸۳۰ هزار و ۷۸۶ واحد معرفی شده به بانک‌ها تا انتهای تیرماه ۱۴۰۴، بیش از یک میلیون و ۹۵ هزار واحد موفق به انعقاد قرارداد شده‌اند که این رقم معادل ۶۰ درصد است. همچنین تعداد ۷۳۴ هزار و ۸۵۱ واحد در صف انتظار دریافت تسهیلات قرار دارند. مبلغ کل قراردادهای منعقد شده بدون ودیعه حدود ۴۰۶ هزار میلیارد تومان است که تاکنون ۲۴۸ هزار میلیارد تومان آن به صورت تسهیلات پرداخت شده است، یعنی حدود ۶۱ درصد از مبلغ قراردادها. در بخش نهضت ملی مسکن، از ۸۸۴ هزار واحد معرفی شده، ۴۷۲ هزار واحد قرارداد بسته‌اند که این معادل ۵۳.۴ درصد است و تعداد ۴۱۲ هزار واحد همچنان در صف انتظار دریافت تسهیلات هستند. مبلغ قراردادها در این بخش بیش از ۲۳۲ هزار میلیارد تومان و مبلغ پرداختی حدود ۱۱۹ هزار میلیارد تومان است. در بخش خود مالک شهری، ۳۹۸ هزار واحد به بانک معرفی شده که ۲۲۹ هزار واحد قرارداد منعقد کرده‌اند و ۱۶۸ هزار واحد در صف انتظار دریافت تسهیلات قرار دارند. نسبت انعقاد قرارداد در این بخش ۵۷.۶ درصد و نسبت پرداخت تسهیلات به قرارداد حدود ۶۷ درصد است. بخش خود مالک روستایی با ۵۰۹ هزار واحد معرفی شده به بانک، موفق به انعقاد قرارداد برای ۳۸۸ هزار واحد شده است که معادل ۷۶.۲ درصد است. این بخش بالاترین نسبت انعقاد قرارداد و همچنین بیشترین درصد پرداخت تسهیلات (۸۱.۳۹ درصد) را داراست که نشان‌دهنده سرعت و تمرکز بیشتر در پرداخت تسهیلات روستایی است.
در مقابل، بخش‌های بافت فرسوده و مشارکت با تعداد واحدهای معرفی شده کمتر، نرخ انعقاد قرارداد پایین‌تری دارند، به طوری‌که در بافت فرسوده تنها ۱۳.۹ درصد از واحدها موفق به انعقاد قرارداد شده‌اند و حدود ۱۹ هزار واحد در صف انتظار باقی مانده‌اند. همچنین در بخش مشارکت، تنها ۱۷.۷ درصد قرارداد بسته شده است. به طور کلی، عملکرد پرداخت تسهیلات در قانون جهش تولید مسکن قابل توجه است، اما همچنان بخشی از واحدها در صف انتظار قرار دارند و درصد پرداخت‌ها نسبت به قراردادها نیازمند پیگیری و تسریع بیشتر است.

تعداد مسکن تحویل داده شده دولت چهاردهم ۱۹ یا ۳۹ هزار واحد؟ 
آنچه در موارد بالا ذکر شد، گزارشی است که وزارت راه و شهرسازی آمار آن را تا پایان تیرماه امسال منتشر کرده است. اما در روزهای اخیر نیز حبیب‌الله طاهرخانی، معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی در یک برنامه تلویزیونی می‌گوید: «در زمان حاضر حدود ۸۵۰ هزار واحد مسکونی در قالب نهضت ملی مسکن در دستور کار است که ۶۰ هزار واحد آن افتتاح شده و باقی در حال ساخت است؛ با این حال عملکرد این طرح به دلیل مشکلات متعدد چندان مطلوب نبوده است.» اگر این اظهارات را با داده‌های پیشین قیاس کنیم، تعداد واحدهای مسکونی تحویل داده شده نهضت ملی مسکن به ۶۰ هزار واحد می‌رسد که اگر ۲۱ هزار واحد را دولت سیزدهم تحویل داده باشد، حدود ۳۹ هزار واحد برای دولت چهاردهم می‌ماند. بنابراین دو آمار رسمی و اظهارنظر اخیر معاون وزیر راه و شهرسازی نشان می‌دهد در دولت چهاردهم نهایتاً بین ۱۹ تا ۳۹ هزار واحد نهضت ملی مسکن تحویل مردم شده که همچون دولت سیزدهم، چالش بزرگی در حوزه مسکن محسوب شده و با تکلیف قانون جهش مسکن مبنی بر ساخت سالانه یک میلیون مسکن فاصله‌اش از زمین تا آسمان است.

ضرورت استفاده از سرمایه‌های مردم در پروژه‌های ساخت مسکن دولت 
حسین درودیان، اقتصاددان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره وضعیت نهضت ملی مسکن اظهار داشت: «سیاست ساخت مسکن باید به گونه‌ای طراحی شود که از منابع مالی مردم بهره‌مند شود. این موضوع اهمیت زیادی دارد؛ چراکه هزینه ساخت مسکن نسبت به قیمت کل آن پایین است. برای مثال، در تهران میانگین قیمت هر واحد مسکونی حدود ۱۰۰ میلیون تومان است که تنها ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان آن صرف مصالح و نهاده‌ها می‌شود. بنابراین، برای پیشبرد پروژه‌های مسکنی، استفاده از سرمایه مردم ضروری است. با توجه به محدودیت‌های بودجه دولت و اعتباری بانک‌ها، بدون جذب سرمایه مردم، پروژه‌ها متوقف خواهند ماند.»

چرا مردم حاضر نیستند سرمایه خود را وارد نهضت ملی مسکن کنند؟ 
وی افزود: «مشکل اصلی این است که مردم حاضر نیستند سرمایه‌شان را در این طرح‌ها وارد کنند. دلیل این موضوع به طراحی نامناسب پروژه‌ها بازمی‌گردد؛ پروژه‌هایی که نتوانند اعتماد و رضایت مردم را جلب کنند، موفق نخواهند بود. دولت باید تمرکز خود را بر طراحی پروژه‌های جذاب و کارآمد بگذارد، به طوری که بافت مسکونی ایجاد شده، حداقل معیار‌های لازم برای زندگی راحت و مطلوب را داشته باشد. علاوه بر این، دسترسی مناسب به کلان‌شهر‌ها و وجود خدمات کافی در محل ساخت مسکن، از جمله فاکتور‌های مهم برای جذب سرمایه‌گذاران و ساکنان است. فراهم نکردن این شرایط، موفقیت طرح‌ها را به خطر می‌اندازد. در نهایت، طراحی پروژه‌های باورپذیر و جذاب، کلید جذب سرمایه مردم و پیشرفت ساخت مسکن خواهد بود.»

برای عضویت در کانال رصد روز کلیک کنید