پتروشیمی ایران در پیچِ توسعه؛ وقتی فناوری و سرمایه عقب مانده‌اند

به گزارش رصد روز، در حالی‌که صنعت پتروشیمی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پیشران‌های اقتصادی کشور مطرح می‌شود، بررسی دقیق وضعیت موجود نشان می‌دهد که این بخش راهبردی با چالش‌های عمیق و ساختاری مواجه است. با وجود ظرفیت‌های بی‌نظیر در دسترسی به خوراک ارزان، موقعیت جغرافیایی ممتاز و بازارهای بالقوه صادراتی، صنعت پتروشیمی ایران هنوز از شکوفایی و رقابت‌پذیری فاصله دارد.

فناوری قدیمی، بازده پایین

بخش قابل توجهی از واحدهای پتروشیمی در کشور با تجهیزات فرسوده و تکنولوژی‌های دهه‌های گذشته فعالیت می‌کنند. این موضوع نه‌تنها بهره‌وری را کاهش داده، بلکه هزینه تولید را بالا برده و توان رقابت با رقبای منطقه‌ای، به‌ویژه عربستان و قطر، را از ایران سلب کرده است. فقدان انتقال تکنولوژی نوین به دلیل تحریم‌ها و ضعف در دیپلماسی صنعتی، از مهم‌ترین عوامل عقب‌ماندگی این صنعت به شمار می‌آید.

سرمایه‌ای که نیست یا بلوکه شده است

تحریم‌های بین‌المللی، ریسک‌های سیاسی و نبود ثبات اقتصادی، باعث فرار سرمایه‌گذاران خارجی و حتی داخلی از پروژه‌های پتروشیمی شده است. بسیاری از طرح‌های نیمه‌تمام، سال‌هاست در انتظار تزریق منابع مالی مانده‌اند و هزینه‌های توقف یا کندی اجرا، به‌طور مستقیم روی اقتصاد کشور اثر گذاشته است. در چنین شرایطی، نیاز به سیاست‌گذاری‌های شفاف و بسته‌های حمایتی هدفمند بیش از هر زمان احساس می‌شود.

زنجیره ارزش ناقص؛ همچنان در دام خام‌فروشی

بخش عمده‌ای از محصولات پتروشیمی ایران، مواد اولیه یا نیمه‌فرآوری‌شده هستند که با کمترین ارزش افزوده صادر می‌شوند. در حالی‌که کشورهای پیشرفته با همین مواد، محصولاتی تولید می‌کنند که چند برابر گران‌تر در بازارهای جهانی عرضه می‌شود. ادامه این روند، نه‌تنها به نفع اقتصاد کشور نیست بلکه اشتغال‌زایی، توسعه منطقه‌ای و ارزآوری پایدار را نیز مختل می‌کند.

راه برون‌رفت چیست؟

احیای صنعت پتروشیمی ایران نیازمند یک عزم ملی است. دولت باید با ایجاد ثبات اقتصادی، جذب سرمایه‌گذاری، تدوین قوانین مشوق و حذف موانع صادراتی، فضای لازم برای رشد این صنعت را فراهم آورد. همچنین ورود شرکت‌های دانش‌بنیان و تقویت بخش R&D می‌تواند بخشی از عقب‌ماندگی فناورانه را جبران کند. راهبرد تکمیل زنجیره ارزش، از تولید متانول تا تولید محصولات نهایی پتروشیمی، باید در اولویت قرار گیرد تا این صنعت، همان‌گونه که شایسته آن است، به موتور محرکه اقتصاد غیرنفتی کشور تبدیل شود.

برای عضویت در کانال رصد روز کلیک کنید