کاهش سهم مصرف مردم از اقتصاد

سهم مصرف از کیک اقتصاد در دو فصل سال جاری نسبت به مقدار متوسط پایین‌تر بوده که می‌تواند نشان دهنده بهبود اندک فضای اقتصادی باشد.

اهمیت مصرف در اقتصاد: نگاهی به سهم مصرف از تولید

مصرف یکی از چهار جزء اصلی تولید ناخالص داخلی است. تولید ناخالص داخلی به عنوان مجموع ارزش نهایی کالاها و خدمات تولید شده در یک کشور در یک دوره معین (معمولاً یک سال) محاسبه می‌شود و شامل مصرف خانوارها، سرمایه‌گذاری، مخارج دولتی و خالص صادرات (صادرات منهای واردات) است.مصرف در اقتصاد کلان یکی از مهمترین متغیرهای اقتصادی است که به هزینه‌های انجام‌شده توسط خانوارها و افراد برای کالاها و خدمات اشاره دارد. سیاست‌گذاران اقتصادی اغلب از متغیر مصرف برای تنظیم سیاست‌های مالی و پولی استفاده می‌کنند .سهم مصرف از تولید به نسبت مصرف نهایی خانوارها به تولید ناخالص داخلی اشاره دارد. این نسبت نشان‌دهنده اهمیت و وزن مصرف خانوارها در کل اقتصاد است. براساس برخی نظریات اقتصادی در دوره‌های رونق و ثبات اقتصادی سهم مصرف از تولید از مقدار بلندمدت خود کمتر و در دوره‌های رکود یا نااطمینانی از مقدار بلند مدت خود بیشتر است. در بلند مدت نیز این نسبت تقریبا ثابت است.

برهه اول : شروع تحریم‌های بین المللی

شروع تحریم‌های هسته‌ای در سال ۹۰ و قطعنامه های سازمان ملل موجب شد تا در اثر افزایش نااطمینانی‌های اقتصاد کلان مصرف خانوارها با افزایش مواجه شود و سهم مصرف از کل تولید ناخالص داخلی افزایش یابد. به ‌طوری که با نمایان شدن آثار تحریم در اقتصاد ایران، سهم مصرف از اقتصاد که در تابستان سال ۹۰ معادل ۴۰ درصد بوده در بهار سال ۹۱ به نزدیک ۴۹ درصد افزایش یافت. در واقع در دوره‌هایی مانند دوره اشاره شده زمانی که نابسامانی اقتصادی پیش می‌آید و نااطمینانی افزایش می‌یابد، مردم مصرف در دوره فعلی را به مصرف در دوره‌های آینده ترجیح می‌دهند. به عبارت دیگر، مردم از اینکه نتوانند در دوره‌های آتی به خوبی دوره فعلی مصرف کنند نگران هستند، به همین دلیل مصرف خود را در دوره فعلی افزایش می‌دهند. البته مردم در این دوران برای کالاهای بادوام مثل مسکن و خودرو هزینه می‌کنند.

برهه دوم : برجام

با امضای برجام در سال ۹۴، سهم مصرف خصوصی از تولید ناخالص داخلی نسبت به سال‌های گذشته کاهش یافته است. در دوره برجام، سهم مصرف خصوصی از تولید ناخالص داخلی به طور میانگین ۴۰.۷ درصد بوده است. حتی در این دوران سهم مصرف خصوصی از تولید ناخالص داخلی به زیر ۴۰ درصد کاهش یافته و وارد کانال ۳۰ درصد نیز شده است. به طوری که در این مدت و در زمستان سال ۹۶ ، سهم مصرف از کیک اقتصاد به پایین‌ترین مقدار خود در ۱۴ سال گذشته رسیده است.

برهه سوم : خروج آمریکا از برجام و شیوع کرونا

ترامپ رئیس جمهور آمریکا در بهار سال ۹۷ تصمیم به خروج از توافق برجام گرفت. در نتیجه این اتفاق سایه تحریم مجددا به آسمان اقتصاد ایران بازگشت. در ادامه نیز، ویروس کرونا در اواخر سال ۹۸ شیوع یافت. از همین‌رو نااطمینانی و ریسک‌های اقتصادی افزایش یافته و منجر شد تا حجم اقتصاد کاهش یافته و همزمان مصرف مردم نیز زیادتر شود. از همین‌رو سهم مصرف از کیک در این مدت به بالاترین مقدار خود برسد. در زمستان سال ۱۴۰۰ ، حدود ۵۳ درصد از حجم کل اقتصاد به مصرف اختصاص پیدا کرده بود.

برهه چهارم: سال‌های اخیر

سهم مصرف از کیک اقتصاد در سال‌های اخیر در نتیجه بیم و امیدهای ناشی از سیاست خارجی و داخلی دولت فراز و نشیب زیادی را تجربه کرده است. به بیان دقیق‌تر در زمستان سال گذشته سهم مصرف از اقتصاد ۴۸.۵ درصد برآورد شده که بالاتر از متوسط ۱۴ ساله بوده است. این درحالی است که در دو فصل سال جاری سهم مصرف مردم از کیک اقتصاد کاهش یافته و به پایین‌تر از متوسط رسیده است. سهم مصرف از اقتصاد در بهار امسال ۴۲ درصد و در تابستان معادل ۴۰.۶ درصد ثبت شده است. این امر می‌تواند نشانگر بهبود حداقلی اقتصاد باشد.