یک میلیون سکه حباب‌شکن
روز گذشته روابط عمومی بانک مرکزی اعلام کرد این نهاد در راستای اطمینان‌بخشی به جامعه برای مدیریت نوسانات در بازار طلا، از هفته آینده پیش‌فروش یک میلیون قطعه سکه طلای بهار آزادی در تمام قطعات را آغاز می‌کند.
روز گذشته روابط عمومی بانک مرکزی اعلام کرد این نهاد در راستای اطمینان‌بخشی به جامعه برای مدیریت نوسانات در بازار طلا، از هفته آینده پیش‌فروش یک میلیون قطعه سکه طلای بهار آزادی در تمام قطعات را آغاز می‌کند.
به گزارش رصد روز، روز گذشته روابط عمومی بانک مرکزی اعلام کرد این نهاد در راستای اطمینان‌بخشی به جامعه برای مدیریت نوسانات در بازار طلا، از هفته آینده پیش‌فروش یک میلیون قطعه سکه طلای بهار آزادی در تمام قطعات را آغاز می‌کند. براساس این اطلاعیه، بانک مرکزی قرار است در این طرح قطعات ربع، نیم و تمام سکه بهارآزادی را به متقاضیان عرضه کند و قطعات مزبور نیز در تاریخ‌های سررسید به صورت فیزیکی تحویل متقاضیان می‌شود. این موضوع از این منظر حائز اهمیت است که هفته آینده درحالی قرار است یک میلیون قطعه سکه عرضه شود که مرکز مبادله بانک مرکزی طی نزدیک به یک سال و در ۷۲ بار عرضه سکه از ۱۳ اسفندماه ۱۴۰۲ تا ۲۱ بهمن ۱۴۰۳ درمجموع ۸۲۶ هزار قطعه عرضه کرده است. عرضه سکه برای تخلیه حباب سکه و همچنین جمع‌آوری نقدینگی از سطح جامعه سیاستی است که در سال های ۱۳۸۸، ۱۳۸۹، ۱۳۹۰، ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ نیز با حجم‌های بسیار بالا (جمعا بیش از ۱۵ میلیون قطعه سکه) انجام شده اما این سیاست بانک مرکزی همواره مخالفان جدی داشته است. منتقدان می‌گویند این اقدام منجر به هدررفت ذخایر طلای بانک مرکزی شده، در سمت دیگر ولع خرید سکه را بیشتر می‌کند، نکته سوم اینکه در این عرضه‌ها سکه با دلار بالای ۱۰۰ هزار تومان قیمت‌گذاری می‌شود و درنهایت به این دلیل که دولت چشم‌انداز بلندمدت مثبت را ایجاد نکرده، آثار مثبت این عرضه‌ها در بازار خیلی زود پیشخور می‌شود. به گفته منتقدان، این اقدام بانک مرکزی در کوتاه‌مدت می‌تواند حباب سکه را تخلیه کند، اما در خصوص اثرات بلندمدت آن، تردید جدی وجود دارد.
یک عرضه برابر با یک‌سال خرید سکه!
نزدیک به یک سالی از اولین حراج سکه‌ای که در تاریخ ۱۳ اسفند ماه ۱۴۰۲، مرکز مبادله ایران تصمیم گرفت برگزار کند، می‌گذرد. تا به امروز ۷۲ حراج سکه در مرکز مبادله ایران برگزار شده و بنابر آمارهای بانک مرکزی، در این ۷۲ جلسه تعداد ۸۲۶ هزار ۴۰۴ قطعه سکه بهار آزادی به فروش رسیده که از این تعداد، حدود ۴۲۱ هزار و ۲۳۵ قطعه سهم ربع سکه (نیمی از کل عرضه سکه) بوده است. همچنین نیم‌سکه ۱۰۴ هزار و ۳۷۶ قطعه و تمام سکه ۳۰۰ هزار و ۷۹۳ قطعه است که سهم هریک به ۱۳ درصد و ۳۶.۵ درصد می‌رسد. گفتنی است در آغاز این طرح، تنها ربع سکه طلا با ضرب سال ۸۶ عرضه و به مرور در آبان ماه سال جاری انواع قطعات سکه با ضرب سال ۱۴۰۳ اضافه شد. از طرف دیگر طبق بررسی «فرهیختگان» از آمارهای بانک مرکزی تا جلسه هفتادم حراج سکه، از نظر وزنی نزدیک به ۴ تن طلا اعم از ربع، نیم و تمام سکه به فروش رسیده است. گفتنی است یکی از ویژگی‌های مهم این حراج در گستردگی جغرافیایی آن است؛ به طوری که تمام متقاضیان شرکت در حراج سکه می‌توانند از طریق سامانه معاملات سکه این مرکز در هر نقطه از کشور در حراج سکه، شرکت کنند. اما فروش ۸۲۶ هزار قطعه سکه طی یک سال اخیر درحالی رخ داده که بانک مرکزی قرار است هفته آینده یک میلیون قطعه عرضه کند. با توجه به عرضه انواع مختلف سکه (ربع، نیم و تمام سکه) گرچه مشخص نیست این عرضه معادل چقدر طلاست، اما شاید بتوان گفت در این عرضه بین ۳.۵ تا ۴ تن طلا وارد بازار خواهد شد.
اثر ناچیز بر تخلیه حباب سکه
علی رئوفی، کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با «فرهیختگان» ضمن اشاره به اینکه حراج سکه اثرمحسوسی بر بازار طلا و سکه نداشته، اظهار داشت: «این حراج‌ها به‌عنوان ابزاری برای کنترل قیمت و کاهش حباب سکه در بازار طلا به کار می‌روند اما واقعیت این است که نتایج آن‌ها همیشه مطابق انتظار نبوده است. تجربه نشان داده که حراج سکه در دوره‌های مختلف، به‌ویژه در دولت‌های گذشته و فعلی به‌عنوان یک راهکار برای مقابله با نوسانات قیمت سکه و طلا مورد استفاده قرار گرفته با این حال عمدتا تقاضای بالای سفته‌بازی در بازار طلا باعث شده که این تلاش‌ها اثر چندانی بر قیمت‌های سکه و طلا و کاهش حباب سکه نداشته باشد.» وی افزود: «یکی از معدود زمان‌هایی که ما شاهد کاهش حباب سکه بودیم، تنها باری که تأثیر مثبتی بر حباب سکه‌ها داشت، عرضه سکه‌های با تاریخ جدید (۱۴۰۰ و ۱۴۰۴) بود که باعث کاهش حباب سکه‌های قدیمی‌تر به کمتر از ۱۰ درصد شد. در واقع، یکی از دلایل کاهش حباب سکه امامی به زیر ۱۰ درصد، زمان مذاکرات برجام و شرایط اقتصادی آن زمان بود. اما در حال حاضر با توجه به تنش‌ها و افزایش تقاضا برای خرید طلا به محض اینکه عرضه سکه‌ها محدود شود حباب سکه مجددا افزایش پیدا می‌کند.»
حباب سکه در نوسانات ارزی
رئوفی می‌گوید در حال حاضر یکی از دلایل کاهش حباب سکه عرضه سکه‌های با تاریخ جدید و ثبات نسبی قیمت اونس جهانی است. اما به دلیل افزایش مداوم نرخ ارز تأثیر تغییرات اونس کمتر دیده می‌شود. تغییرات اونس معمولاً کوچک هستند، درحالی‌که تغییرات دلار بزرگ‌ترند. این درحالی است که در شرایطی که تقاضا برای خرید سکه بالا باشد این احتمال وجود دارد حراج ذخایر طلای بانک مرکزی نیز صورت گیرد. در سال‌های اخیر حباب سکه امامی به زیر ۱۰ درصد رسیده است، به‌ویژه در زمان مذاکرات برجام که کمی تنش‌ها کاهش یافت. به‌طور کلی تغییرات قیمت جهانی طلا بیشتر بر میزان حباب سکه تأثیر می‌گذارد تا قیمت واقعی آن.
این کارشناس در پایان با اشاره بر عدم اثرگذاری لازم حراج سکه بر بازار تصریح کرد: «به نظر می‌رسد حراج سکه در مرکز مبادله نمی‌تواند به‌طور مؤثر قیمت سکه را کنترل کند و تنها منجر به جمع‌آوری نقدینگی از بازار می‌شود. در شرایطی که عطش بازار برای خرید سکه بالا باشد، فروش سکه‌ها ممکن است به حراج ذخایر طلای بانک مرکزی منجر شود و این موضوع می‌تواند بر پشتوانه طلایی کشور تأثیر بگذارد. بنابراین، برای کنترل قیمت طلا و سکه در بازار نیاز به راهکارهای جدید و مؤثرتری داریم که بتوانند به بهبود وضعیت اقتصادی کشور کمک کنند.»
سکه در چنگال نرخ دلار گیر کرده است
رئوفی ادامه داد: «قیمت اونس جهانی طلا در حال حاضر در حدود ۲۹۰۰ دلار قرار دارد. این نوسانات در قیمت اونس جهانی به همراه افزایش نرخ دلار تأثیرات زیادی بر بازار طلا در ایران داشته است. نرخ دلار از ۱۰۰۰ تومان در سال ۲۰۱۱ به حدود ۸۸ هزار تومان در حال حاضر افزایش یافته است. جالب اینجاست که حدود ۹۵ درصد تغییرات قیمت طلا در بازار ایران به تغییرات قیمت دلار مربوط می‌شود. پس می‌توان گفت قیمت سکه با قیمت جهانی طلا و دلار همبستگی دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که عمده تأثیر بر قیمت سکه ناشی از تغییرات قیمت دلار است. به‌عنوان مثال بعد از سال ۲۰۱۱ قیمت اونس جهانی کاهش قابل‌توجهی داشت اما به دلیل افزایش نرخ دلار در داخل کشور این کاهش در قیمت سکه داخلی مشاهده نشد. تقریباً ۹۵ درصد تغییرات قیمت طلا به قیمت دلار مربوط می‌شود و فقط زمانی می‌توانیم تأثیر اونس جهانی را ببینیم که قیمت دلار ثابت شود. در غیر این صورت تغییرات قیمت طلای جهانی فقط باعث تغییر در میزان حباب سکه شده و تأثیر چندانی بر قیمت سکه ندارد.»
یک‌میلیون سکه جدید در گرداب حباب ۱۴ میلیون تومانی
امیرمحمد گلوانی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «فرهیختگان»، درباره اثرات عرضه یک‌میلیون سکه به بازار معتقد است: «بانک مرکزی در گذشته نیز تجربه عرضه سنگین در بازار سکه را داشته است، اما اقدامات آن نتایج مطلوبی به همراه نداشت. در یک سال اخیر، این نهاد حدود ۳۰ تن طلا به ارزش تقریبی ۶.۵ میلیارد دلار وارد کرده و قصد دارد حدود هشت تن از این طلا را در قالب یک‌میلیون سکه عرضه کند. به‌نظر می‌رسد این اقدام در کوتاه‌مدت منجر به کاهش حباب سکه خواهد شد. در حال حاضر حباب سکه کامل حدود ۱۳ تا ۱۴ میلیون تومان برآورد می‌شود. اگرچه این عرضه می‌تواند حباب سکه را کاهش دهد، اما واقعیت این است که این اقدام نمی‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر روند قیمت سکه یا دلار داشته باشد. دلیل اصلی نیز، هجوم مردم به خرید طلا و دلار، تقاضای حفظ ارزش یا سوداگرانه (یا همان سفته‌بازی) است که ناشی از تلاش برای خرید دارایی‌ها برای حفظ ارزش سرمایه است.»
وی با تأکید بر اینکه با این عرضه رسما به دلار بالای ۱۰۰ هزار تومان رسمیت می‌دهیم (نرخ‌گذاری انتظاری خریداران سکه)، افزود: «حتی اگر بانک مرکزی یک‌میلیون سکه عرضه کند و حباب سکه برای مدت دو تا پنج‌ماه به ۱۰ درصد تا ۳۰ درصد کاهش یابد، این اقدام در شرایطی که دلار بالای ۱۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسد، تأثیر چندانی نخواهد داشت. درواقع بانک مرکزی با این عرضه به افرادی که معتقدند دلار بالای ۱۰۰ هزار تومان است، رسمیت می‌دهد.»
حراج هلندی؛ تنها کلید برای گشودن قفل بحران‌های بازار سرمایه
گلوانی در پایان تنها روش مؤثر بر بازار سرمایه فعلی را حراج هلندی دانست و تصریح کرد: «در این عرضه‌ها اگر مکانیسم حراج، غیر از حراج هلندی باشد، تأثیر آن بر کاهش عطش سفته‌بازی و سوداگری بسیار کم خواهد بود و هر مکانیسمی به‌جز حراج هلندی در این شرایط اثر چندانی بر بازار ندارد و می‌تواند درنهایت با احتمال بسیار بالا، منجر به حیف و میل منابع ملی شود.»
تخصیص سکه به کدملی راهگشا نخواهد بود
آرش صفری، پژوهشگر بازار‌های مالی نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» اظهار داشت: «همه فعالان بازار سکه، طلا و ارز، خاطراتی عجیب‌وغریب از آقای همتی (وزیر اقتصاد) دارند. این خاطرات هنوز هم در ذهنشان باقی است. این وضعیت برای بازاری‌ها و فعالان بازار‌های مختلف به‌وجود آمده است. همه بازار‌ها درحال تحلیل و پیش‌بینی‌اند که هر لحظه ممکن است آقای همتی وارد شود و نوسانی در بازار ایجاد کند.» وی افزود: «برای پاسخ به این سؤال که آیا سکه‌های جدید می‌توانند راهگشا باشند یا خیر، در کوتاه‌مدت ممکن است شرایط تغییر کند، اما در بلندمدت اینطور نخواهد بود. بازار به روند خود ادامه خواهد داد و بعید به‌نظر می‌رسد که بانک مرکزی بتواند با برنامه‌ریزی‌هایی مانند تخصیص سکه به هر کدملی، کنترل بازار را در دست بگیرد. دلیل این امر به‌وضوح در تجربیات گذشته نهفته است؛ مداخلات بانک مرکزی در گذشته نتواسته‌اند اثرات پایداری داشته باشند.»
نرخ حقیقی دلار بین ۷۴ تا ۷۷ هزار تومان است
صفری تکمیل کرد: «اما چرا بانک مرکزی چنین اقداماتی انجام می‌دهد؟ از آنجا که رشد شدید قیمت طلا و دلار باعث شد تا بسیاری پیش‌بینی کنند که ممکن است برای کنترل بازار، قیمت ارز را پایین بیاورند. این اقدام از روز ۲۲ بهمن با انتشار اخبار جدید آغاز شد تا بازار تحت‌کنترل قرار گیرد. ارزش برآوردی دلار امروز طبق محاسبات بین ۷۴ تا ۷۷ هزار تومان است، اما اخبار مربوط به تحریم‌ها تأثیر زیادی روی این قیمت دارند.»
این پژوهشگر بازار‌های مالی در پایان یادآور شد: «بازار به این فشار‌ها واکنش نشان می‌دهد و درک می‌کند که شرایط مشابه آن سال‌ها درحال بازگشت است. در این میان، مهم‌ترین عامل تأثیرگذار بر قیمت ارز، میزان فروش نفت ایران و دسترسی بانک مرکزی به منابع ارزی است. اگر روند فروش نفت ادامه پیدا کند و قیمت نفت در بازار‌های جهانی کاهش یابد، ممکن است اثرات روانی بر بازار بگذارد. بااین‌حال اگر در عمل تغییرات ملموسی در وضعیت فروش نفت یا مذاکرات رخ ندهد و فشار‌های خارجی ادامه یابد، بازار به مسیر خود ادامه خواهد داد و تأثیرات محدود و موقتی از این تحولات را شاهد خواهیم بود.»
برای عضویت در کانال رصد روز کلیک کنید
