به گزارش رصد روز،با وجود اختلالاتی که در وضعیت رشد اقتصادی جهانی در سال ۲۰۲۲ به وجود آمد و از تداوم محدودیتهای کرونا گرفته تا جنگ روسیه و اوکراین، موانعی را بر سر اقتصاد جهانی به وجود آوردند، اما کشورهای منطقه خاورمیانه و به طور خاص کشورهای فروشنده نفت توانستند رشد مثبت خود را ادامه دهند.
آمارها نشان میدهد که میانگین رشد اقتصادی در منطقه خاورمیانه ۵.۸ درصد بود که در این میان کشورهای عضو شورای خلیج فارس توانستهاند رشد ۷.۳ درصدی داشته باشند و در میان کشورهای در حال توسعه نیز رشد ۴.۹ درصدی به ثبت رسیده است. البته با توجه به پیش بینی کاهش جدی رشد اقتصادی در سال جاری میلادی، کشورهای منطقه نیز از این موضوع آسیب خواهند دید.
در سال ۲۰۲۲، بالاترین رشد اقتصادی منطقه به عربستان سعودی با رشد ۸.۷ درصدی اختصاص پیدا کرده و پس از آن، کشورهای عراق و کویت با رشد ۷.۹ درصدی و مصر و امارات متحده عربی با رشد ۶.۶ درصدی در جایگاههای بعدی قرار گرفتهاند.
در سال جاری میلادی، اما رشد اقتصادی کشورهای منطقه کاهش خواهد یافت و فقط عمان و جیبوتی با رشد ۴ درصدی، عددی بالاتر از سال قبل را تجربه میکنند. رشد اقتصادی ایرانی نیز در سال ۱۴۰۱، ۲.۷ درصد تخمین زده شده و پیش بینی میشود با توجه به افت جهانی، رشد ایران در ۱۴۰۲ نیز به دو درصد کاهش پیدا کند که پایینتر از میانگین منطقه است.
در میان کشورهای منطقه، عربستان سعودی فعلا بالاترین حجم و اندازه اقتصادی را دارد. این کشور تولید ناخالص داخلی خود را به ۱۰۱۹ میلیارد دلار رسانده است. پس از آن امارات متحده عربی با ۴۸۶ میلیارد دلار و مصر با ۴۷۷ میلیارد دلار قرار گرفتهاند و اقتصاد ایران نیز با تولید ناخالص ۴۰۷ میلیارد دلار در رده بعدی قرار گرفته است.
پس از ایران، عراق با ۲۴۷ و قطر با ۲۲۵ میلیارد دلار در رده بعدی قرار دارند. در میان کوچکترین اقتصادهای منطقه نیز جیبوتی با چهار، سوریه با ۱۲، فلسطین با ۱۹ و لبنان با ۲۲ میلیارد دلار قرار دارند.
در درآمد سرانه، قطر با ۷۸ هزار و ۲۲۰ دلار در صدر قرار دارد و حتی در این حوزه توانسته از ایالات متحده آمریکا نیز عبور کند. امارات متحده عربی، کویت، بحرین و عربستان در ردههای بعدی قرار دارند و ایران نیز درآمد سرانه ۴۸۰۹ دلاری را به ثبت رسانده است.
۱۰۰ غول اقتصادی خاورمیانه از نگاه فوربس
نشریه فوربس در حالی نام ۱۰۰ غول اقتصادی خاورمیانه در حوزه مالی و صنعتی را در سال ۲۰۲۲ معرفی کرد که شرکتهای ایرانی جایی در این فهرست ندارند.
نشریه اقتصادی فوربس، یکی از معتبرترین مجلات جهان، فهرست ۱۰۰ غول اقتصادی خاورمیانه را در سال ۲۰۲۲ منتشر کرد که در این میان نامی از شرکتهای ایرانی به چشم نمیخورد.
عربستان سعودی با ۳۳ شرکت و امارات متحده عربی با ۲۵ شرکت، در ردههای اول و دوم این فهرست قرار دارند. قطر و کویت نیز به ترتیب با ۱۶ و ۸ شرکت عملکرد بهتری نسبت به سایر کشورهای منطقه داشتهاند.
در بین ۱۰۰ غول اقتصادی خاورمیانه، آرامکو عربستان بهترین عملکرد را دارد. سابیک عربستان و بانک ملی قطر نیز در ردههای دوم و سوم این فهرست دیده میشوند. اما از شرکتهای ایرانی حتی در رده صدم فهرست فوربس خبری نیست.
عملکرد این ۱۰۰ شرکت نشان میدهد که آنها در سال ۲۰۲۱ میلادی ۲۰۱٫۷ میلیارد دلار درآمد خالص کسب کردهاند، یعنی رشد ۱۲۱ درصدی درآمدها نسبت به سال ۲۰۲۰.
عملکرد بهتر غولهای خاورمیانه نسبت به اقتصاد جهان
به نظر میرسد خوابیدن تب کرونا و البته روند صعودی قیمت نفت بیشترین تأثیر را در بهبود عملکرد این منطقه نفتخیز داشته است. بهویژه آنکه اکنون بزرگترین اقتصادهای جهان هم با رشد فزاینده تورم مواجه هستند.
جنگافروزی روسیه در اوکراین نیز در این سال بیش از پیش به ناآرامیهای اقتصاد بینالملل دامن زد. با این حال به لطف افزایش قیمت نفت و حاملهای انرژی غولهای مالی و صنعتی خاورمیانه عملکرد بهتری نسبت به شرکتها در سایر نقاط جهان داشتند. اما در این شرایط هم شرکتهای ایرانی نتوانستهاند همپای همسایگان خود پیش بروند.
در این بین شرکتهای حاشیه خلیجفارس بهسرعت در حال اضافهشدن به فهرست ۱۰۰ غول اقتصادی خاورمیانه هستند. بهویژه در بین ۲۴ تازه وارد به این فهرست، نام شرکتهای اماراتی میدرخشد.
از جمله آنها میتوان به اداره برق و آب دبی، هولدینگ آلفا دابی، شرکت Fertiglobe، شرکت نفت و گاز ADNOC Drilling و AD Ports از ابوظبی اشاره کرد. عربستان سعودی نیز با داشتن سهم ۳۳ درصدی در این فهرست بدون رقیب مانده است.
بزرگترین غول نفت و گاز جهان، یعنی آرامکو عربستان، با ۴۰۰.۵ میلیارد دلار فروش و ارزش بازار ۲.۳ تریلیون دلار در صدر فهرست ۱۰۰ شرکت بزرگ خاورمیانه قرار دارد.
بهطور کلی شرکتهای فعال در بخش انرژی، صنایع و پتروشیمی در این فهرست بیش از ۶۵ درصد از کل درآمد خالص ۱۰۰ شرکت برتر فوربس را تشکیل میدهند. در این فهرست بخش بانکداری و خدمات مالی با ۴۲ شرکت بیشترین نماینده را دارند.
چرا شرکتهای ایرانی در فهرست فوربس جایی ندارند؟
جا ماندن شرکتهای ایرانی از فهرست غولهای خاورمیانه شاید نکتهای قابل تأمل باشد. در نگاه اول به نظر میرسد تحریمها عاملی شدهاند تا این شرکتها بیشتر از هر زمان دیگری کوچک به نظر برسند. همچنین ممکن است ذهن برخی از افراد به شرایط رکودتورمی صنایع ایران یا تراز منفی شرکتهای مالی برود.
گرچه اینها عواملی مؤثر در بیرون ماندن شرکتهای ایرانی از فهرست فوربس هستند، اما باید علت اصلی را در جای دیگری جستجو کرد. اینکه اکنون اقتصاد ایران احتمالاً به دست گروههایی میچرخد که عنوان شرکتی خاص و دقیقی ندارند. حتی نهادهایی در این اقتصاد فعالیت دارند که بیش از ۴۰۰ شرکت را در زیرمجموعه خود دارند. آیا داشتن ۴۰۰ شرکت با گردش مالی چند هزار میلیارد تومانی برای قرار گرفتن در این فهرست کافی نیست؟
همچنین این گروه و حتی شرکتهای رسمی دادههای در دسترسی ندارند که در پژوهشهای داخلی و خارجی مورد استفاده قرار گیرد. از این رو میتوان بخشی از ماجرا را از این بعد بررسی کرد. چه بسا اگر دادههای دقیقی وجود داشت، حداقل چند شرکت ایرانی هم در این فهرست قرار میگرفتند.
برای عضویت در کانال رصد روز کلیک کنید