تامین مالی پایدار دولت مهمترین عامل بی اثر کردن تحریم‌هاست

به گزارش رصد روز، اخیرا محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه در مصاحبه با مهدی نصیری بیان داشته است که اگرچه سیاست آمریکا در فشار حداکثری علیه ایران با شکست مواجه شده، اما به علت فشار اقتصادی که در این مدت بر مردم ایران واردآمده، ایران نیز پیروز این تقابل نبوده است.

شاید اگر ظریف می خواست صریح تر صحبت می‌کرد، باید در کنار شکست کشور امریکا به شکست کشورمان نیز اشاره می‌کرد زیرا تداوم وضعیت فعلی، امکان‌پذیر نیست. در این مدت در ازای هزینه‌ای که مردم داده‌اند و زمانی که دولت برای خود خریده، در حوزه اقتصاد اصلاحاتی انجام نشده و اثرگذاری تحریم در بودجه دولت عیان گشته است. درحالی‌که تحریم به‌عنوان ابزاری اثرگذار و عامل توازن قوا به سمت کشورهای تحریم‌کننده به‌حساب می‌آید، بعید است تنها با آمدن یک شخص، به‌صورت جدی از طرف امریکا کنار گذاشته شود.

*تحریم چیست؟

خرداد ۵۹ بود که اولین تحریم‌ها از طرف امریکا علیه ایران وضع می‌گردید. از آن زمان است که تحریم همراه همیشگی ما تاکنون بوده است. همنشینی با این مهمان ناخوانده سبب شد تا ما کم‌کم خود را با آن تطبیق دهیم این تطبیق پذیری، برای ما که سرمایه‌ای به نام نفت داشتیم، تقریباً نامحسوس شده بود و کمتر کسی از تحریم سخن می‌گفت. زمانی که دولت نهم بر روی کار می‌آید مشاهده می‌شود با اقدامات جسورانه آن، قطعنامه‌های پی‌درپی بر علیه ایران صادر می‌گردد اما بازهم دولت هیچ وقعی به آن نمی‌نهد و آن را کاغذ پاره می‌خواند زیرا تحریم‌ها برای ما که ۳۰ سال با تحریم زندگی می‌کردیم هیچ اثری نداشت. زمان در حالی سپری شدن به نفع ما بود؛ لذا در سال ۸۷، باراک اوباما، رئیس‌جمهور امریکا، طی نامه‌ای به رهبر ایران خواستار حل مناقشات فی‌مابین می‌شود.

 اما داستان از آنجا شروع می‌شود که پس از حوادث سال ۸۸ فرصت موردنیاز برای تکمیل ساختار جدید تحریم‌ها فراهم می‌شود و در سال ۸۹ ساختار جدیدی از تحریم به نام تحریم‌های ثانویه عملیاتی می‌گردد. در تحریم‌های ثانویه، دیگر تنها سازمان‌ها و نهادهای ایرانی نبودند که تحریم می‌شدند، بلکه هر شرکت و یا شخصی که با ایران مبادله داشت نیز تحریم می‌شد. اینجاست که امریکا از اجماع جهانی خود در قطعنامه‌های سازمان ملل استفاده کرد و تحریم‌های خود را تأثیرگذار کرد. لذا، در سال ۹۰ با تحریم بانک مرکزی ایران، امارات از مبادله ارزی با بانک‌های ایرانی اجتناب کرده و نرخ ارز از ابتدای سال ۹۰ تا اواسط سال ۹۱، ۳.۵ برابر ارزش خود جهش کرد. اینجاست که اولین اثرات ساختار جدید تحریمی بر بازار ایران وارد آمد و استفاده از واژه تحریم در ادبیات اقتصاد سیاسی کشور افزایش یافت.

به علت ضعف ساختاری موجود در برابر حل مسائل کشور بجای چاره‌اندیشی برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها، تنها راهکاری که از طرف سیاستگذاران به جامعه تزریق شد، مذاکره بود. هیچ‌گاه درباره اقداماتی که می‌تواند برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها استفاده کرد، صحبتی نشد. عدم شناخت مردم از تحریم سبب شده تا سیاستمداران از آن دیوی ساخته و خود تبدیل به کاسبان اصلی تحریم گردند.

*اثرگذاری تحریم‌ها

تحریم کنندگانی نظیر اوباما و ترامپ بارها اعلام کرده اندکه هدف از تحریم‌ها، به صفر رساندن فروش نفت ایران است. به عنوان مثال، کالین کال مشاور باراک اوباما بیان داشت که کارایی تحریم‌ها بستگی به اثرگذاری آن بر فروش نفت دارد.

 این در حالی است که بررسی‌ها از میزان اثرگذاری تحریم‌ها حاکی از آن است که زمانی که نفت خام یک مرحله فرآوری شده و تبدیل به محصولاتی متعدد با مشتریان گسترده‌تر می‌گردد، تأثیر تحریم‌ها بر روی آن به شدت کاهش می یابد و تقریبا به صفر می رسد لذا در اوج زمان تحریم‌ها شاهد آن هستیم که محصولات پالایشی و پتروشیمی همچنان مشتریان خود را دارند. از طرفی باوجود تلاشهایی که برای به صفر رساندن فروش نفت ایران صورت‌گرفته، با اینکه این تک محصول مشتریان متعددی ندارد، اما همچنان نتوانسته فروش آن را به صفر برساند و در بدترین شرایط ایران ۵۰۰ هزار بشکه نفت به فروش ‌رسانده است. اینها همه حاکی از یک واقعیت دارد و آن این است که تحریم حتی در ساختار جدیدش نمی‌تواند بر مبادله طیف گسترده‌ای از کالاها اثر گذارد.

*رفع اثرگذاری تحریم‌ها

 اگر تحریم‌ها تنها بر فروش نفت خام می‌توانند اثر بگذارد، پس مسائل موجود در اقتصاد کشور از کجا پدیدآمده‌اند؟

 ازآنجاکه نفت خام تنها کالایست که سهم بالایی از درآمد دولت را به خود اختصاص داده است، کاهش فروش آن، در کنار ضعف دولت در سیاست‌گذاری داخلی به معنی کسری بودجه است. مهم‌ترین هدف از اعمال تحریم‌ها کسری بودجه دولت است کسری بودجه نیز ام‌المصائب اقتصاد کشور است و به طور مستقیم خود را به‌صورت تورم، بر سر سفره مردم نشان می‌دهد.

 آیا زمانی که تحریم‌کنندگان به هدف خود دست‌یافته‌اند، ابزار تحریم را کنار می‌گذارند؟ مهم‌ترین نقدی که امروزه بر سیاست‌های دولت وارد است، عدم توجه به ظرفیت‌های داخلی است. همان‌طور که مقام معظم رهبری در جلسه اخیر خود در حوزه سیاسی دولت را توصیه به مذاکره با داخلی‌ها نظیر مذاکره با خارجی‌ها نموده است، این ضعف در حوزه اقتصادی نیز مشاهده می‌شود. انگار دولت راهی به جز حل مسائل اقتصادی از مسیر خارج از کشور نمی‌شناسد.

مهم‌ترین اقدام مؤثری که در کوتاه‌مدت می‌توان برای کسری بودجه در نظر گرفت، جلوگیری از فرار مالیاتی افراد پردرآمد است. ازآنجاکه در کشورهای با درآمد مالیاتی بالا بیش از ۸۰ درصد مالیات از ۲۰ درصد پردرآمد جامعه اخذ می‌شود، مهم‌ترین ضعف سیستم مالیاتی ما عدم امکان شناسایی درآمد افراد پردرآمد است.

 درحالی‌که بیش از ۶۰ درصد درآمد دولت در این کشورها از مالیات کسب می‌شود، سیستم مالیاتی در ایران یک ششم کارایی آنها را دارد و عمده بار مالیات بر دوش حقوق بگیران و فعالیت‌های شفاف اقتصادی است. امروزه با گسترش سیستم‌های مالی الکترونیک این امکان فراهم آمده تا درآمد افراد شفاف گردد. در این راستا قانون مهم سامانه مودیان و پایانه‌های فروشگاهی در آبان ۹۸ به تصویب مجلس رسیده است. اجرای صحیح این قانون می‌تواند گام مهمی در افزایش عدالت مالیاتی، شناسایی درآمد گروه‌های پردرآمد، افزایش درآمدهای مالیاتی و در نهایت بی‌اثر کردن تحریم‌ها باشد.

برای عضویت در کانال رصد روز کلیک کنید   

فارس