تصاویر تلخ از تخریب زندان قصر

به گزارش رصد روز، تصاویری از تخریب اتاق‌های تاریخی زندان قصر تهران خبرساز شده است.

بخشی از اتاق‌های تاریخی زندان قصر تهران تخریب شده و احتمالا این تخریب ها و تغییر کاربری ها ادامه دار باشد. این مجموعه در اختیار سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران است که در ۳ سال اخیر دچار حاشیه های زیادی شده است.

این نگرانی وجود دارد این اقدام بدون هماهنگی و نظارت کارشناسان میراث صورت گرفته باشد و اساسا دلیل این اقدام چیست. در روزهای گذشته هم خارج شدن ۵۰ تابلوی هنری از موزه امام علی ع تهران در رسانه ها منتشر شده بود.

باغ‌موزه قصر که در گذشته زندان قصر نامیده می‌شد، اولین زندان متمرکز شهر تهران بود. این زندان هم‌اینک تعطیل شده و تحت عنوان باغ‌موزه قصر در بزرگراه شهید صیاد شیرازی، خیابان پلیس قرار دارد. این بنا به عنوان یکی از مراکز فرهنگی، تاریخی و هنری کشور مورد بازدید عموم است. در یازدهمین مراسم آیین انتخاب موزه‌های برتر و مراسم نکوداشت روز جهانی موزه که ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۷ در خانه هنرمندان برگزار شد، باغ‌موزه قصر در شاخص‌های گردآوری و توسعه مدیریت، موفق به کسب عنوان موزه برتر سال در میان ۹۵ موزه شرکت کننده شد.

باغ‌موزهٔ قصر در ناحیهٔ پنج منطقه ۷ شهرداری تهران، قرار گرفته‌است.

تاریخچه
در زمان ریاست سوئدی‌ها بر شهربانی (نظمیه) تهران، زندان نظمیه در محل اداره شهربانی (بخشی از وزارت امور خارجه فعلی) در میدان توپخانه واقع بود. این زندان مرکب از دو یا سه اتاقک کوچک معروف به حبس نمره یک و چند اتاق و یک زیرزمین برای زندانیان عمومی بود.

با ایجاد حکومت رضا شاه، محل قبلی تکافوی خیل عظیم زندانیان را نمی‌کرد؛ لذا سرتیپ درگاهی، رئیس نظمیه تقاضای یک محل وسیع برای ایجاد زندان تهران را نمود. محلی که برای این کار در نظر گرفته شد قصر قاجار (حدفاصل سه راه زندان، پل سیدخندان، خیابان شریعتی و خیابان پلیس فعلی) بود که دارای ساختمان‌های قدیمی و وسیع و متروکه بود. این مجموعه که در سال ۱۱۶۸ خورشیدی ساخته شده بود، محل مناسبی برای ایجاد زندان تشخیص داده شد؛ و بین ارتش، مخابرات و زندان تقسیم گردید.

زندان قصر در تاریخ ۱۱ آذرماه ۱۳۰۸ به دست رضا شاه افتتاح گردید. فاز اولیه زندان که در آن زمان افتتاح شد ۱۹۲ اتاق بود با گنجایش ۸۰۰ زندانی. بعدها و تا زمان ساخت زندان اوین در دهه چهل، این زندان تنها زندان پایتخت بود. در این دوران زندان قصر توسعه زیادی پیدا کرد. پس از انقلاب اسلامی ایران این زندان محل حبس زندانیان غیر سیاسی بود.

در سال ۱۳۸۳ این زندان تعطیل شد و شهرداری تخریب بخش‌هایی از زندان را آغاز نمود که با پیگیری کانون زندانیان سیاسی پیش از انقلاب با ثبت زندان به عنوان آثار ملی ایران در سازمان میراث فرهنگی از تخریب آن جلوگیری شد. البته در این میان تا پیش از ثبت این محل، زندان زنان سیاسی تخریب شده بود.

در نهایت، در سال ۱۳۹۱ به وسیلهٔ شهرداری تهران براساس طرح معماری و ایده مفهومی تجربی معماری کلانشهر، به باغ موزه تبدیل گردید و در تاریخ ۱۴ آبان ماه ۱۳۹۱ با حضور شهردار تهران و جمعی از هنرمندان برای بازدید عموم رسماً افتتاح گردید.

شهرداری تهران هنگام اجرای پروژه تبدیل زندان قصر به باغ موزه قصر از بهترین ایده ها و متریال استفاده نمود . برای کفپوش محوطه فضای باغ موزه از واش بتن های آنتیک سالار استفاده نمود که مقاوم ، یکپارچه ، زیبا و برای تردد زیاد در مسیر های پیاده راه پارک و موزه استفاده نمود.همین دقت عمل باعث شد این موزه در روز جهانی موزه که ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۷ در خانه هنرمندان برگزار شد، بعنوان موزه نمونه انتخاب شود.

زندانیان مشهور
نخستین زندانی زندان قصر، سازنده آن یعنی سرتیپ درگاهی بود. او تنها دو روز پس از همراهی رضا شاه در مراسم افتتاح زندان، در همان زندان محبوس گردید. سید جعفر پیشه‌وری، قوام‌السلطنه، صارم‌الدوله، صولت‌الدوله، عبدالحسین تیمورتاش، بزرگ علوی، علیمردان خان بختیاری، پنجاه و سه نفر و محمد فرخی یزدی و همچنین تقی ارانی برخی از زندانیان معروف این زندان هستند.

با اوج گرفتن اعتراضات به حکومت پهلوی نیز بسیاری از چهره‌های نام آشنای جمهوری اسلامی در سال‌های قیام، در زندان قصر محبوس بوده‌اند. آیت الله طالقانی، مهدوی کنی، محمدتقی شریعتی (پدر علی شریعتی)، اکبر هاشمی رفسنجانی، سید علی خامنه‌ای، مرتضی مطهری، باهنر، محمدجواد تندگویان، احمد احمد، مرضیه دباغ و عزت شاهی از این چهره‌ها هستند.

از زندانیان معروف پس از انقلاب، می‌توان به امیرعباس هویدا و اغلب اعدام‌شدگان حکومت پهلوی اشاره کرد. (تنها چند تن از آن‌ها پیش از افتتاح مجدد زندان قصر در مدرسه رفاه اعدام شده بودند.) از دیگر زندانیان غیرسیاسی این زندان را می‌توان پری بلنده، سیدمهدی بلیغ، اصغر قاتل نام برد.

برای عضویت در کانال رصد روز کلیک کنید