سهم ناچیز بانک های خصوصی از شاپرک

به گزارش رصد روز، در روز‌های گذشته گزارش مردادماه شاپرک منتشر شد. براساس این گزارش، حجم تراکنش‌های شبکه شاپرک در مردادماه به ۱۸۸۶ هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به تیرماه امسال رشد ۱۰.۷ درصدی داشته است. همچنین رقم تراکنش‌های شاپرک در مردادماه امسال نسبت به مرداد سال گذشته به‌لحاظ اسمی رشد ۴۲ درصدی و به‌لحاظ ارزش حقیقی (درصد رشد تورم‌زدایی شده)، رشد آن نزدیک به صفر یا بدون تغییر بوده است. نکته جالب توجه گزارش شاپرک، سهم بانک‌های مختلف از گردش مالی صنعت و تراکنش‌های انجام شده در این شبکه است. آمار‌ها نشان می‌دهد بخش عمده و اصلی تراکنش‌های کارت‌ها و همچنین گردش مالی شبکه شاپرک در بانک‌های دولتی صورت می‌گیرد و سهم بانک‌های خصوصی بسیار ناچیز است.

۴۰ درصد بازار کارت اعتباری در قبضه چند بانک بزرگ
داده‌های منتشرشده از سهم بانک‌ها در بازار کارت‌های اعتباری دارای تراکنش در شبکه شاپرک نشان می‌دهد که این بازار با تمرکز بالا در اختیار چند بانک بزرگ قرار دارد، درحالی‌که بسیاری از بانک‌های تخصصی، توسعه‌ای و خصوصی سهمی بسیار اندک یا حتی صفر دارند. بر این اساس، سه بانک ملت، صادرات و ملی با سهم‌های به ترتیب ۱۷.۴،۱۲.۵ و ۱۱.۲ درصد در مجموع بیش از ۴۱ درصد از کل کارت‌های اعتباری دارای تراکنش در شبکه شاپرک کشور را در اختیار دارند. این اتفاق نشان‌دهنده برتری زیرساختی این بانک‌ها در حوزه خدمات اعتباری است. بانک رفاه کارگران با سهم حدود ۸ درصدی و قرض‌الحسنه مهر ایران با ۶.۸ درصد نیز در رتبه‌های بعدی قرار دارند، اما فاصله قابل‌توجهی با سه بانک اول دارند. بانک‌هایی مانند پاسارگاد، تجارت، شهر، سامان و مسکن، هرکدام بین ۳ تا ۵ درصد سهم دارند. این گروه از بانک‌ها، با وجود حضور فعال در بازار مالی، هنوز نتوانسته‌اند جایگاه قابل‌توجهی در بازار کارت‌های اعتباری کسب کنند. این موضوع می‌تواند ناشی از محدودیت‌های زیرساختی، سیاست‌های اعتباری محافظه‌کارانه یا تمرکز بر سایر حوزه‌های بانکی باشد. افزون بر این باید توجه کرد بانک‌هایی مانند صنعت و معدن، توسعه صادرات، توسعه تعاون و بانک مرکزی با سهم‌های ناچیز یک و کمتر کمتر از یک درصد عملاً نقشی در صدور کارت‌های اعتباری ندارند. این موضوع نشان می‌دهد که مأموریت‌های توسعه‌ای این بانک‌ها به حوزه اعتبار مصرفی ورود نکرده یا نتوانسته‌اند در آن رقابت کنند. برخی کارشناسان حوزه پولی و بانک معتقدند سهم پایین بانک‌های قرض‌الحسنه و توسعه‌ای می‌تواند به معنای دسترسی محدود اقشار کم‌درآمد به اعتبار رسمی باشد.

۷۰ درصد بازار کارت‌های برداشت در اختیار ۷ بانک کشور
بررسی داده‌های سهم بانک‌ها از کل کارت‌های برداشت دارای تراکنش در شبکه شاپرک نشان می‌دهد که بازار این ابزار پایه پرداخت، به طور قابل‌توجهی در اختیار بانک‌های بزرگ دولتی است. در صدر جدول، بانک ملی ایران با سهم ۲۱. ۲ درصدی، به‌تنهایی بیش از یک‌پنجم کارت‌های برداشت دارای تراکنش در شبکه شاپرک را در اختیار داشته است. این سهم بالا، نه‌تنها نشان‌دهنده گستره عملکردی بانک ملی در شبکه بانکی است، بلکه بیانگر برتری چند بانک در ایجاد زیرساخت‌های پرداخت است. پس از بانک ملی، بانک ملت با سهم ۱۰.۳ درصدی و بانک صادرات ایران با سهم ۹.۵ درصدی در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند. مجموع سهم این سه بانک به ۴۱. ۲ درصد می‌رسد؛ یعنی تقریباً نیمی از بازار کارت‌های برداشت دارای تراکنش در شبکه شاپرک در اختیار سه بانک دولتی است. پس از آن، بانک‌های سپه، کشاورزی، رفاه کارگران و تجارت، هرکدام با سهمی بین ۶ تا ۷.۷ درصد، در رده‌های بعدی قرار دارند و ساختار بازار همچنان در دست دولت‌هاست. در این میان، بانک سامان با سهم ۵.۵ درصدی تنها بانک غیردولتی هستند که توانسته‌اند سهمی بالاتر از ۴ درصد کسب کنند. بانک‌های خصوصی بزرگ مانند پاسارگاد، پارسیان، اقتصاد نوین و آینده به ترتیب به سهم‌های ۳،۱.۳، یک درصد و کمتر از ۱ درصد در رتبه‌های پایین‌تر قرار دارند و نتوانسته‌اند در بازار کارت‌های برداشت دارای تراکنش در شبکه شاپرک جایگاه رقابتی قدرتمندی ایجاد کنند. بانک‌های توسعه‌ای مانند صنعت و معدن، توسعه صادرات و توسعه تعاون به سهمی حول‌وحوش صفر درصد عملاً نقشی در صدور کارت‌های برداشت ندارند.

۴۰ درصد کارت‌های هدیه در اختیار ۳ بانک 
بر اساس آخرین داده‌های گزارش شاپرک تا مرداد امسال، بانک شهر با سهم ۱۴.۴ درصدی از کارت‌های هدیه دارای تراکنش در شبکه شاپرک در صدر بازار صدور کارت هدیه و بن کارت قرار دارد. بانک ملی ایران نیز با سهم ۱۳.۹ درصدی در جایگاه دوم ایستاده است؛ حضوری که احتمالاً وابسته به گستردگی شعب، سابقه تاریخی آن دارد. بانک پارسیان با سهم ۱۰.۴ درصدی، جایگاه سوم را به خود اختصاص داده و تنها بانک خصوصی است که سهم قابل تاملی در بازار کارت‌های هدیه دارد. این ۳ بانک در مجموع ۴۱ درصد این بازار را تشکیل می‌دهند. بانک‌های ملت، سپه، مهر ایران، صادرات و تجارت نیز با سهم‌هایی بین ۶ تا ۸ درصد، در میانه جدول قرار دارند. نکته قابل توجه، حضور بانک قرض‌الحسنه مهر ایران با سهم ۶.۹ درصدی در میان بانک‌های بزرگ است. در انتهای جدول، بانک‌هایی چون بانک صنعت و معدن (۰.۰۷ درصد)، بانک مرکزی (۰.۰۳ درصد) و بانک خاورمیانه (۰.۰۱ درصد) قرار دارند. این سهم اندک، بیش از آن‌که نشان‌دهنده ضعف باشد، بازتابی از مأموریت تخصصی این بانک‌هاست که تمرکز آن‌ها بر تأمین مالی پروژه‌های کلان، سیاست‌گذاری پولی یا خدمات بین‌المللی است.

سه بانک صدرنشین بازار پرداخت ایران
بر اساس گزارش رسمی شرکت شاپرک از سهم بانک‌های صادرکننده از تعداد کارت‌های بانکی تراکنش‌دار در شبکه شاپرک در یک ماه اخیر، بانک ملی ایران با سهم ۲۰.۹ درصدی، بانک ملت با ۱۰.۳ درصدی و بانک صادرات ایران با ۹.۵ درصدی سه بازیگر اصلی این بازار محسوب می‌شوند. مجموعا این ۳ بانک نزدیک به ۴۱ درصد این سهم کل بانک با کارت‌های بانکی تراکنش‌دار را تشکیل می‌دهند؛ یعنی بیش از دو پنجم کارت‌های بانکی تراکنش‌دار کشور توسط این سه بانک صادر شده‌اند. این یعنی بانک‌های بزرگ با شبکه گسترده شعب و ارتباط با نهاد‌های دولتی در حوزه پرداخت الکترونیک توانسته‌اند سهم بیشتری را کسب کنند. بانک سامان با سهم ۵.۵ درصدی تنها بانک‌های خصوصی است که در حوزه پرداخت الکترونیک در کنار بانک‌های دولتی و شبه دولتی قرار دارد. گفتنی است نزدیک به ۱۷ درصد از سهم این بازار متعلق به بانک‌های کوچک و خصوصی است.
همچنین بررسی گزارش شاپرک در مردادماه حاکی از آن است که سه بانک ملت، ملی و سپه به عنوان ۳ بانک دولتی ۴۰ درصد از کل تعداد تراکنش‌های پرداخت الکترونیک را به خود اختصاص داده‌اند. بر اساس این داده‌ها، بانک ملت با سهم ۱۶.۳ درصدی از تعداد کل تراکنش‌ها، در جایگاه نخست ایستاده است و بیشترین تعداد تراکنش‌های پرداخت الکترونیک در یک ماه اخیر در بستر این بانک صورت گرفته است. پس از آن، بانک سپه با ۱۳.۷ درصد و بانک ملی ایران با ۱۰.۴ درصد در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند. در مقابل، بانک قرض‌الحسنه رسالت با سهم ۳.۵ درصدی، کمترین حضور را در تراکنش‌های پرداخت الکترونیک در مردادماه امسال داشته و پس از آن، بانک تجارت با ۴.۸ درصد و بانک رفاه کارگران با ۴.۹ درصد در انتهای جدول قرار گرفته‌اند. نکته‌ای که به چشم می‌خورد اینجاست که بخش سایر، سهم قابل توجهی در این مقایسه داشته که حدود ۲۰ درصد است و نمایانگر این است که مجموعه‌ای از بانک‌های کوچک و مؤسسات مالی نیز نقش فعالی در شبکه پرداخت کشور ایفا کرده‌اند.
داده‌های بالا مربوط به تعداد تراکنش‌ها بود. اما در اینجا لازم است سهم بانک‌ها از مبلغ تراکنش‌ها نیز بررسی شود، چراکه برخی از تراکنش‌ها جزء تراکنش‌های خرد و ناچیز هستند و برخی تراکنش‌ها اعداد بزرگی را به خود اختصاص می‌دهند. بر اساس گزارش رسمی شاپرک در مردادماه سال ۱۴۰۴، بانک ملت با سهم ۱۶.۸ درصد و بانک ملی ایران با ۱۶.۵ درصد در صدر مبلغ تراکنش‌های انجام شده در شبکه شاپرک طی یک ماه اخیر قرار گرفته‌اند. نکته جالب توجه این جاست که سهم مجموع بانک‌های «سایر» نزدیک به ۲۱ درصد بوده که نشان می‌دهد عمده مبلغ تراکنش شده در مردادماه در بستر بانک‌های خصوصی و کوچک‌تر صورت گرفته است. به طور کلی در مجموع بیش از ۵۴ درصد از کل مبلغ تراکنش‌های شبکه پرداخت کشور در مردادماه سال جاری در بستر این ۳ بانک به عنوان بازیگران اصلی انجام شده است. در رتبه‌های بعدی این مقایسه، بانک صادرات ایران با سهمی ۹.۹ درصد، بانک رفاه کارگران با ۷.۴ درصد و بانک تجارت با ۶.۶ درصد قرار دارند. بانک‌های کشاورزی، مهر ایران، سامان و سپه نیز هرکدام بین ۵ تا ۶ درصد از مبلغ تراکنش‌های ماه گذشته را به خود اختصاص داده‌اند.

در مرداد مردم با ۱۶۰ میلیون کارت خرید کرده‌اند
بررسی آخرین آمار شاپرک در مرداد ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که تعداد کارت‌های بانکی تراکنش‌دار در شبکه شاپرک طی مرداد ۱۴۰۴ نسبت به تیرماه با کاهش جزئی همراه بوده است. مجموع کارت‌های فعال از حدود ۱۶۰ میلیون عدد در تیرماه به ۱۵۸.۶ میلیون عدد در مرداد رسید؛ یعنی افتی کمتر از یک درصد. در این میان، کارت‌های برداشت همچنان پرکاربردترین ابزار پرداخت هستند و سهم‌شان از کل کارت‌های فعال به ۹۵.۵ درصد یا معادل ۱۵۱ میلیون و ۵۲۱ هزار کارت رسیده است. در مردادماه ۵ میلیون عدد کارت هدیه و بن‌کارت با سهم ۳.۲ درصدی از کل کارت‌های دارای تراکنش‌دار در شبکه شاپرک بوده‌اند. تعداد کارت‌های اعتباری نیز در مردادماه حدود ۲ میلیون عدد بوده که سهم ۱.۳ درصدی از کل کارت‌های تراکنش‌دار در شبکه شاپرک است.

نیمی از گردش مالی شاپرک در اختیار دو بانک
بررسی تازه‌ترین آمارهای گزارش شبکه شاپرک از گردش مالی شبکه بانکی کشور در مرداد ۱۴۰۴ نشان می‌دهد بانک‌های بزرگ دولتی همچنان سهم غالب را در تراکنش‌های مالی کشور حفظ کرده‌اند. طبق این گزارش، بیش از ۵۷۰ هزار میلیارد تومان از تراکنش‌های شبکه شاپرک مربوط به بانک ملی بوده و این بانک در صدر قرار دارد و پس از آن بانک ملت با حدود ۵۶۵ هزار میلیارد تومان در جایگاه دوم ایستاده است. این دو بانک روی‌هم نزدیک به نیمی از کل گردش مالی شبکه شاپرک را در مردادماه ۱۴۰۴ به خود اختصاص داده‌اند. در رتبه‌های بعدی، بانک صادرات ایران با گردش ۳۶۶ هزار میلیارد تومان، بانک رفاه کارگران با ۲۵۵ هزار میلیارد تومان و بانک تجارت با رقمی مشابه قرار گرفته‌اند. بانک کشاورزی و بانک قرض‌الحسنه مهر ایران نیز به ترتیب با گردش مالی ۲۵۰ و ۲۳۵ همتی نقش پررنگی در جابه‌جایی منابع مالی ایفا کرده‌اند. از میان بانک‌های خصوصی و نیمه‌خصوصی، نام‌هایی چون سامان و پاسارگاد با گردش‌های مالی ۲۰۳ و ۱۱۳ هزار میلیارد تومانی قابل توجه است؛ هرچند فاصله آنها با بانک‌های دولتی بسیار زیاد است. همچنین، بانک‌های کوچک‌تری مانند رسالت، شهر و پارسیان گردش‌هایی در حدود ۷۶ تا ۹۶ میلیارد تومان در ماه قبل ثبت کرده‌اند. بانک مرکزی نیز گردش مالی حدود ۶۸ میلیارد تومان در مردادماه داشته است. بانک‌های سرمایه، کارآفرین و مؤسسه اعتباری ملل نیز کمترین گردش‌های مالی را در ماه قبل داشته‌اند که به ترتیب ۸، ۹ و ۱۳.۶ میلیارد تومان بوده است. در نهایت، بانک‌های توسعه‌ای مانند بانک صنعت و معدن، بانک توسعه صادرات ایران و بانک مشترک ایران-ونزوئلا با گردش‌های به‌ترتیب حدود هزار، ۳۸۸ و ۵۴ میلیارد تومان، کمترین سهم را از گردش مالی در مردادماه به خود اختصاص داده‌اند.

برای عضویت در کانال رصد روز کلیک کنید